Uzm.Dr. Faruk Akçay Cevabı:
Ben nevus ya da et beni genellikle derinin zararsız lezyonları arasındadır. Tıp dilinde melanositik nevüs olarak bilinirler ve melanosit denen pigment hücrelerin (derinin rengini veren hücreler) çoğalması sonucu gelişirler. Ben ya da nevus düz veya kabarık olabilir. Rengi pembeden kahbverengi siyaha kadar değişebilir. Benlerin sayısı genetik olarak ve güneşe maruz kalmanın derecesine bağlı olarak değişebilir.
Ben ya da nevus doğumda mevcut olabildiği gibi genellikle çocukluk yaşında ya da daha sonra gelişebilir. Erken evrede nevüs hücreleri derinin üst tabakası (epidermis) ile derinin orta kısmı (dermis) arasındadır. Bu nevüslere Junctional nevüs (cankşınıl) denir. Bu benler düz ve renklidirler. Benler geliştikçe nevüs hücreleri dermise de yayılır. Bunlar compound nevüs (kompaund) veya sadece dermiste bulunan dermal nevus şeklinde olabilir. Bu benler sıklıkla deri yüzeyinden kabarıktırlar. Renkli omayan dermal nevüsler cellüler nevüs (sellüler) olarak adlandırılırlar.
Bazı nevüsler ise oldukça koyu mavi renktedirler ve mavi nevüs adını alırlar. Benler güneşe maruz kalındıktan sonra ve gebelikte koyulaşırlar. Erişkin çağda renklerini kaybeder ve yaşlılık döneminde tamamen ortadan kalkabilirler.
Bazı benlerin etrafı beyaz bir halka ile kaplıdır. Bu tip benler daha çok çocukluk ve ergenlik döneminde görülebilir. Herhangi bir zararları yoktur ve zamanla ortadaki ben ve beyaz halka ortadan kalkar. Bazen renk değişikliği melanom denen cilt kanserinde de görülebilir, eğer şüphe duyulursa biopsi alarak incelettirmek gerekebilir. Özellikle koyu kahverengi ya da siyah benler, boyun omuz avuç içi gibi daha riskli bölgelerde tahrişe maruz kalabilecek ben ya da nevusler kansere dönüşme yönünden daha fazla risk taşırlar. Bazen de bu risk kalırtımla geçebilir. Bu nedenle ailenizde deri kanseri ya da diğer bir kanser hastası varsa dikkatli olmanızda yarar var.
Ben ya da nevus tedavisi farklı şekillerde yapılabilir. Ancak ben yapısının patolojik olarak incelenip teşhis konması gerekiyorsa kriyo ya da lazer gibi uygulamalardan kaçınmak gerekir çünkü bunlar ben dokusunu tahrip eder ve nevüs patolojik olarak incelenemez.
Ben ya da nevus en güvenilir yöntem olarak cerrahi yolla yani ameliyatla çıkarılmalıdır. Ameliyat sonucu kalabilecek iz ikinci planda düşünülmelidir. Günümüzde güneşin zararlı ışınları giderek artmaktadır. Deri kanserinden korunmanın en önemli yollarından biri güneşten koruyucu kremler kullanmaktır. Bu kremlerin günümüzde en etkili olanları 50+ olanlarıdır. Bu değerin üzerinde koruduğunu iddia eden kremler de vardır ancak 50+ ile aradaki fark çok azdır. Burada esas dikkat edilecek özellik, suyla temastan sonra da bu tip kremlerin ne oranda koruyuculuğunu devam ettirdikleridir. Sadece kremle değil güneş ışınlarına karşı geniş gölgelikli şapkalar kullanılmalıdır.
İçinde farklı ve olağan dışı bazı hücresel yapıların olduğu benlere “Displastik nevus (Clark nevus)” denir. Bunlar ailevi olarak ortaya çıkabilir. Genellikle 10 yaş civarında fark edilir ve 20 yaşına kadar lezyon sayısı artmayı sürdürür.
Histopatolojik olarak malin melanom ile ortak özellikler gösterdiği için ilk tanımlandığında “juvenil melanom” olarak da isimlendirilmiş, ancak iyi huylu bir ben olduğu anlaşılan “Spitz Nevus” genellikle çocukluk veya erken erişkin dönemde ortaya çıkar ve sıklıkla yüzde ve tek olarak yerleşir. Ancak ileri yaş grubunda ve başka bölgelerde de olabilir. Kılsız, kubbe şeklinde, sert, düzgün yüzeyli, kırmızımsı kahverengi veya kırmızı, 3-15 mm’lik papülonodüller ile seyreder.
Lezyonların yüzeyinde bazen telanjiektazi, erozyon ve kabuklanma bulunabilir. Çocuklarda en sık yüzde yerleşirken erişkinlerde el sırtı lezyonları daha sıktır. Kırmızımsı papülonodüler lezyon hemanjiomu andırabilir. Bunlar, Spitz nevusun önemli bulgularıdır. Ancak lezyonun simetrik görünümü, atipik mitozların olmaması ve matürasyon varlığı histopatolojik olarak malin melanomdan ayırımında yardımcıdır. Spitz nevus için, kozmetik amaç dışında cerrahi eksizyon yani ameliyatla alınma gereği yoktur.
Çiller küçük açık kahve renkli düz deri lekeleridir ve genellikle açık renkli kimselerde görülürler. Genellikle güneşe maruz kalınan alanlarda bulunurlar ve yaz aylarında renkleri koyulaşır.
Ben ya da nevus bazı durumlarda kötü huylu bir kansere dönüşebilir. Melanoma nevusten köken alabilen ve pigment hücrelerinden kaynaklanan bir deri kanseridir. Eğer bir ben büyüklüğünü, şeklini veya rengini değiştirirse ve ya erişkin dönemde yeni bir ben çıkarsa mutlaka bir uzman tarafından incelenmelidir. Eğer daha önceden mevcut bir ben son zamanlarda hızla büyürse, üzerinde kanama ya da kabuklanma olursa, rengi değişirse, etrafında yeni uydu benler çıkarsa mutlaka vakit kaybetmeden estetik cerrahi uzmanınıza başvurunuz.