|
Bir bakışta Münci Kalayoğlu
Mesleğinin ilk yıllarında karaciğer rahatsızlığı sebebiyle ellerinde ölen 35 çocuk hem Münci Kalayoğlu’nun hem de bugün onun nakilleriyle yaşayan binlerce hastasının hayatında bir dönüm
noktası olur. Bu çocukları kurtarmanın tek yolu karaciğer naklidir ve tıbbın imkanları henüz o seviyede değildir. Çocukların acısıyla sarsılan Kalayoğlu, 41 yaşında karaciğer nakli konusunda
uzmanlaşmak için Amerika’ya gider. Amacı bu alanın en iyi ismiyle çalışmaktır: Dr. Thomas Starzl. Geri döndüğünde ise artık kendisi bu alanın en iyi isimlerindendir.
Prof. Dr. Kalayoğlu’nun meslek yaşantısı hiç şüphesiz pek çok unutulmaz olayla doludur. bunlardan sadece birine yakından bakmak bile onun tıp tarihindeki çığır açan duruşunu, yarattığı farklılıkları anlamaya yeter. Olayın başrolünde 17 yaşındaki Rebecca Dreeger vardır. Karaciğer komasına giren Rebecca için umutlar tükenmek üzeredir. Ta ki karşısına Münci Kalayoğlu çıkana kadar. Kalayoğlu uygun karaciğer bulunana kadar
tam dört gün boyunca Rebecca’yı domuz karaciğeriyle yaşatır. Bu sürenin sonunda uygun
organ bulunur ve genç kız yeniden hayata
döner.
Uzun yıllar Amerika’da yaşadınız; 1984’te Wisconsin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Karaciğer Transplantasyonu Bölümü’nü kurdunuz ve görev yaptınız. Bugün dünya çapında bir numara olarak gösterilen bir organ nakli uzmanısınız.
Buralara gelene kadar neler yaşadı Münci Kalayoğlu; nasıl bir yoldan geçti anlatır mısınız?
Annem ve babam Ispartalı. Ben 1940 yılında Ankara’da doğmuşum. Anne ve babamın görevleri dolayısıyla Anadolu’nun farklı illerinde yaşadım. Tıp fakültesini Ankara’da okudum ve 1963 yılında doktor oldum. Daha sonra Hacettepe’de genel cerrahi alanında ihtisasa başladım.
1967’de genel cerrah oldum. Sonrasında yine Hacettepe’de çocuk cerrahisi ihtisasına başladım. Ve hemen ardından, üç ay sonra Hacettepe beni Amerika’ya gönderdi. Bir sene New York’ta çalıştım, üç yıl Pensilvanya Pittsburgh’ta çocuk cerrahisi ihtisası yaptım.
1971’de Türkiye’ye geldim ve bir sonraki yıl doçent, 1977’de ise profesör oldum. 1981 yılında Hacettepe, karaciğer naklini öğrenmem için beni tekrar Amerika’ya yolladı. Gittim ve karaciğer naklini öğrendim, ancak 1983 yılında döndüğümde Türkiye’de koşullar karaciğer nakli yapmaya müsait değildi.
Ben de aynı yıl Amerika’ya tekrar döndüm ve 1984’te Wisconsin Üniversitesi Tıp Fakültesi’nde Karaciğer Transplantasyonu Bölümü’nü kurma görevini üstlendim. 26 yıl orada çalıştım. Amerika’da da profesör oldum. Bu arada üniversitedeki çalışmalarım sürecince yüzlerce, genç, genel transplantasyon cerrahı yetiştirdik. İlk karaciğer naklimi 1984 yılında yaptım.
2006 yılında başkanlıktan ayrıldım ve üniversite bana “emeritus” unvanı verdi. 1 Eylül 2006’dan beri Memorial Hastanesi’nde Genel Cerrahi, Çocuk Cerrahi ve Organ Nakli bölüm başkanı olarak çalışıyorum.
Çok iyi bir ekip kurduk. Üç yılda 154 karaciğer, 250 böbrek nakli gerçekleştirdik. Dünyanın her yerinden hastalar geliyor. Türkiye’nin hemen her ilinden, Balkanlardan, Orta Asya’dan Kafkaslar’dan ve Ortadoğu’dan hastalarımız ameliyat için geliyorlar.
Organ naklinde birçok başarıya imza atan bir ekibe sahipsiniz. Bu ekiple ilgili bilgi alabilir miyiz?
Ben birçok yerde çalıştım. Bu kadar becerikli, çalışkan birbirine bağlı, sevecen, ekip çalışmasından hoşlanan bir ekip görmedim. “Hasta için en iyisi nedir?” bizim temel prensibimiz budur. Biz hiçbir hasta ile para konuşmayız.
Bu yüzden sağlam bir ekibiz. Biz hastaya baktığımızda sadece bir hasta görürüz. Onun maddi varlığı hakkında hiçbir bilgimiz olmaz. Ben şu anda Türkiye’nin en yaşlı organ nakli cerrahıyım. Çalıştığım insanlar; genç becerikli, birbirine bağlı, çalışkan ve insan seven kişiler.
Doktor olabilmek için ilk önce insanı sevmek gerekir. Ben 46 yıllık doktorum ama genç arkadaşlarıma her zaman kulak veririm. Onlar da beni can kulağıyla dinlerler. Birbirimize karşı sevgi ve saygı duyarız.
“Organ naklinin artması, tıbbın yükselmesi” diyorsunuz. Dolayısıyla da daha fazla sayıda insana yaşam şansı demek oluyor bu. Bu bağlamda neler yapıyorsunuz, çalışmalarınızdan bahseder misiniz?
Hiçbir ameliyat, organ nakli gibi değildir. Hiçbir ameliyat insan vücudunu bu derece sarsmaz, tramvaya neden olmaz. Bir anlamda “üzerinizden kamyon geçmiş gibi” oluyor. Karaciğerin çok fazla organla bağlantısı var ve siz o karaciğeri oradan alıp sağlıklı olanı takıyorsunuz. Bu çok büyük bir olay.
En kolay ameliyat dört saat sürer. Ben 19 saat boyunca ameliyatta kaldığımı anımsıyorum. Fakat harika bir ameliyat ve insan ölmek üzereyken çok hızlı bir şekilde normal yaşamına geri dönüyor. Ameliyattan dokuz gün sonra hastalar sağlığına kavuşuyor. Organ nakli çok iyi bir tedavi şeklidir. Eğer yerinde ve zamanında yapılırsa. Ve eğer hasta sağlığına iyi bakarsa. Organ nakli ciddi bir ekip çalışmasını gerektirir. Farklı uzmanlık alanlarında ihtisas yapmış insanlardan oluşan bir ekibiniz olmak zorunda.
Örneğin ben ameliyatın hemen ardından hastamı çok iyi bir yoğun bakım uzmanına teslim etmiş olmalıyım ki rahat rahat evimde uyuyayım. Tek başınıza verimli bir organ nakli operasyonu gerçekleştiremezsiniz.
Mutlaka güveneceğiniz bir ekibiniz olmalı. İşte tıbbın yükselmesi de böyle olur. Bir arada iyi bir ekip olarak çalışarak. Organ naklinde en önemli konulardan biri de bu ekibin liderliği meselesidir. İtilafa düşülen durumlarda en son nasıl olması gerektiğini söyleyen, problem çıktığında bunu omuzlayabilen, başarı olduğunda geri çekilip arkadaşlarını öne çıkaran, arkadaşlarından çok çalışıp onlardan önce gelen ve onlardan sonra giden, tek sevgisi insan hayatı olan kişilerin liderliğinde organ nakli yapılabilir.
Öğrencilik yıllarınızda, günümüz organ nakli ameliyatları düşünülebiliyor muydu? Böyle bir tıp geleceği hayal edilebiliyor muydu?
Benim öğrencilik yıllarımda günümüz organ nakli ameliyatları hayal bile edilemezdi. Ben öğrenciyken koroner anjiyo bile yoktu. Kalp krizi olduğunda nitrogliserin verilir, şok uygulanır ve yaşaması beklenirdi. Teşhis içinse sadece elektro çekilirdi.
Ben bilgisayarlı tomografiyi ilk gördüğümde Hacettepe’de profesördüm. Bugün teknoloji ve ilaçlar son derece gelişti. Tıbbın anlamı değişti. Bu yenilikleri yakından takip edip hastalara sevgiyle yaklaşırsanız ve prensibiniz “Hasta için en iyisi nedir?” olursa başarılı olabilirsiniz. Dünyada ve Türkiye’de organ nakli ile ilgili nasıl gelişmeler yaşanıyor? İlaç sektörü organ nakli ameliyatlarını kolaylaştıran önemli bir gelişme yaşamakta. Biz hastaya takılan organın reddini önleyen ilaçlar kullanıyoruz.
Bu alandaki gelişmeler organ nakli operasyonlarına yeni boyutlar kazandırıyor. Dünyada ilk karaciğeri ameliyatı yapıldığında başarı oranı sadece yüzde 15 idi. Yani yüz hastaya nakil yapıyorsunuz 85’i ölüyor. Bugün başarı oranı yüzde 85. İlaçların bu başarıda önemli payı var. Organ naklinin gelecek vizyonu nedir? Uzun vadede ne tür gelişmeler yaşanabilir? Doğrusu bunu düşünemiyorum bile. O kadar gelişecek ki…
Hayvanların organlarını hastalara nakledebilmeyi sağlamaya yönelik çok ciddi çalışmalar yapılıyor. Çok iyi ilaçlar geliştiriliyor. Kök hücre çalışmaları var. Sizden alınacak kök hücre ile laboratuar ortamında size nakledilmeye uygun organ üretilebilecek belki de… Organ nakli önümüzdeki yıllarda hızla gelişecek, yeni teknolojiler ve ilaçlar üretilecek.
Herkese Sağlık Dergisi
28.8.2010 - 2028
|