Bel F�t���

Belimizde 5 adet omur kemi�i vard�r. Bu kemikler aras�nda da disk ad� verilen k�k�rdaklar bulunur. Disk, �zel bir ba� dokusu organ�d�r ve omurgan�n dayan�kl�l���na, hareketlili�ine ve zorlamalara kar�� diren�li olmas�na, omurgaya uygulanan �ok �eklindeki darbelerin emilmesine ve kuvvetin �evre dokulara dengeli bir �ekilde da��lmas�na hizmet eder.

Bel f�t���, beldeki omur kemikleri aras�nda bulunan ve adeta bir amortis�r gibi g�rev yapan bu disklerin f�t�kla�mas� sonucu ortaya ��kan bir rahats�zl�kt�r. Disklerin i� k�sm�nda n�kleus pulpozus denen j�le k�vam�nda yumu�ak bir b�l�m, bunun d���nda anulus fibrozus ad� verilen daha sert bir fibr�z tabaka, omur kemiklerine bakan y�zlerde ise her iki tarafta son-plak olarak adland�r�lan k�k�rdak yap�lar vard�r. D��taki tabakan�n anatomik b�t�nl���n�n bozularak i�erideki yumu�ak k�sm�n d��ar�ya do�ru ta�mas�na f�t�kla�ma denir. F�t�kla�an yani d��ar�ya do�ru ta�an disk, omurilik kanal� (spinal kanal) i�inden veya kendisinin arka-yan taraf�ndan ge�mekte olan sinirleri s�k��t�r�r ve hastal�k b�ylelikle kendisini belli eder .

Ayr�ca f�t�kla�m�� diskten ortama sal�nan baz� kimyasal maddeler de sinir k�klerini etkileyerek a�r�ya neden olurlar.

Te�his

Bel ve bacak a�r�s� ile seyreden hastal�klar �ok �e�itlidir. Yani bel ve bacak a�r�s� bulunan her hastaya "Mutlaka bel f�t���d�r" pe�in h�km� ile yakla�mak do�ru de�ildir. Bel f�t���n� taklit eden pek �ok hastal�k vard�r. Basit bir spor yaralanmas�ndan romatizmaya, enfeksiyon hastal�klar�ndan kansere ve bel kaymas�na kadar bir�ok hastal�k bel ve/veya bacak a�r�s�yla seyredebilir. Bu sebeple �nce te�hisin ne oldu�u net olarak ortaya konmal�d�r. ��nk� tedavide ba�ar�ya giden yol her�eyden �nce do�ru te�histen ge�er. Bunun i�in de ilgili uzman hekime m�racaat etmek gerekir. Hekim hastan�n �ik�yetlerini dinleyecek, muayenesini yapacak ve hastal���yla ilgili t�m tetkik ve tahlilleri isteyecektir.

Bel a�r�s�n�n ara�t�r�lmas�nda d�z r�ntgen filmlerinin �nemi g�n�m�zde azalm��t�r. Hastan�n radyasyona maruz kalmas�na yol a�an bu teknik ancak belirli durumlarda tercih edilmektedir. Belden i�ne yap�l�p i�eriye kontrast madde verildikten sonra film �ekilmesi tekni�i (myelografi) de giderek daha az kullan�lmaktad�r. ��nk� g�n�m�zde g�r�nt�leme teknikleri �ok ilerlemi� ve art�k hastan�n belinden i�ne yap�lmas�na gerek kalmayacak seviyeye gelmi�tir. Asl�nda noniyonik kontrast maddelerin kullan�m alan�na girmesi i�ne tekni�inin yan etkilerini hayli azaltm��t�r. Fakat buna ra�men bizzat i�ne tekni�inin kendi yan etkileri olabildi�inden dolay� myelografiden m�mk�n mertebe uzak durmakta yarar vard�r. Bunun yerine g��l� manyetik rezonans cihazlar� tercih edilmelidir.

Bel f�t���n�n te�his ve ay�r�c� te�hisinde EMG dedi�imiz tetkik y�ntemi de yararl�d�r. ��nk� bu y�ntem ile hastada bulunan bozukluklar�n sinir dokusuna m�, yoksa kas dokusuna m� ait oldu�u ortaya konabilmekte, di�er hastal�klar�n bel f�t���ndan ay�r�m� yap�labilmektedir. Bas� alt�nda kalan sinirlerde hasar olup olmad���, varsa hasar�n derecesi hakk�nda da fikir vermektedir. Baz� durumlarda bu teknik, cerrah�n ameliyat karar�n� bile etkileyebilmektedir.

Bel ve/veya bacak a�r�s� bulunan bir hastada bazen bilgisayarl� tomografi, genellikle de manyetik rezonans gibi ileri tetkik y�ntemlerine ba�vurulur.

Manyetik rezonans g�r�nt�leme metodu te�histe ve ay�r�c� te�histe b�y�k kolayl�klar sa�lar. Ayr�ca hastan�n x-���n� almamas� ve �e�itli planlardaki �st�n g�r�nt�leme yetene�i; omurilik, sinirler ve di�er yumu�ak dokular� net bir �ekilde g�r�nt�leyebilmesi manyetik rezonans� giderek daha da �ne ��karmaktad�r.

Ancak kemik dokusuyla ilgili patolojilerde bilgisayarl� tomografinin daha iyi g�r�nt� sa�lad��� g�z�n�ne al�narak baz� durumlarda her iki te�his metodu beraberce kullan�labilir.

Manyetik rezonans�n bu kadar yararl� bir y�ntem olmas�na kar��l�k elde edilen g�r�nt�lerin de�erlendirilmesi b�y�k bir tecr�be ister. Yanl�� yorumlar, yanl�� tedavi �ekillerine yol a�ar. S�kl�kla rastlad���m�z hafif disk bombele�mesi bel f�t��� olarak yorumlan�rsa, tedavinin �ekli tamamen de�i�ik bir y�ne do�ru gidebilecektir.

�zellikle ameliyat sonras� d�nemde ger�ekle�tirilen �ekimlerden elde edilen g�r�nt�lerin yorumlanmas� tecr�be gerektirir. Muayene bulgular� ile tetkiklerden elde edilen neticeler beraberce k�l� k�rk yararcas�na hassas bir tarzda de�erlendirilecek ve net bir te�hise vard�ktan sonra tedaviye ge�ilecektir. Manyetik rezonans tetkikinde bel f�t��� g�r�ld� diye ameliyat karar� vermek bazen yan�lt�c� olabilir. Elde edilen g�r�nt�ler mutlaka klinik bulgularla desteklenmeli, aralar�nda uyum aranmal�d�r. Uyum yoksa bu durum izah edilmelidir.

Bazen bel f�t��� ile hayati �nem arzeden di�er birtak�m hastal�klar�n ay�r�c� te�hisini yapabilmek i�in kemik sintigrafisi gerekebilir.

Tedavi

Bel f�t��� rahats�zl��� bulunan bir ki�ide hastal���n safhas� iyi bir muayene ve ileri tetkik metodlar� ile net olarak tesbit edildikten sonra tedaviye ge�ilir. Bundan sonra, pratik olmas� a��s�ndan, hastalar cerrahi m�dahale gerekenler ve cerrahi m�dahale gerekmeyenler diye iki b�y�k gruba ayr�labilirler. Bel f�t��� geli�iminin erken d�nemlerinde konservatif tedavi ad� verilen cerrahi d��� tedavi metodlar� uygulan�r. Bu safhada hastaya b�t�n d�nyada a�r� kesici, adale gev�etici ve antienflamatuar ila�lar verilir. Sert yatak istirahati tavsiye edilir. Fizik tedavi yap�labilir. Lazer ile tedavi cihetine gidilebilir. Yine ciltten (perk�tan) birtak�m farkl� giri�imlerde bulunulabilir. Uygun d�nemde egzersiz verilebilir. Gerekiyorsa psikoterapi yap�labilir.

 Bel f�t��� tedavisini bir ekip i�i olarak g�rmekte yarar vard�r. N�ro�ir�rji (beyin-omurilik-sinir cerrahisi), n�roloji, anestezi, fizik tedavi ve rehabilitasyon uzman� doktorlar ile diyetisyen, psikolog, hem�ire ve fizyoterapistler bu ekibin i�inde yer almal�d�r. Gerekti�inde di�er baz� bran�lardaki uzman doktorlar�n g�r��lerine de m�racaat edilmelidir.

 Bu ekibin elinde bir fizik tedavi �nitesi ve bu �nitede traksiyon (programlanabilir haf�zal� otomatik cihaz ile bel �ekme) dahil l�zumlu b�t�n ara� gere�ler haz�r bulunmal�d�r.