İdrar yolu enfeksiyonu
İdrar yolunun herhangi bir bölümünü etkileyen bir enfeksiyondur. İdrarda normalde bakteri bulunmaz, Mesane veya böbreğe bakteri girip idrarın içinde çoğalırsa idrar yolu enfeksiyonu meydana gelir. Bu tür enfeksiyonların en yaygını sistit olarak da adlandırılan mesane enfeksiyonudur. Bir diğer tür enfeksiyon böbrek iltihabıdir, piyelonefrit olarak da adlandırılır. Rahatsızlık verici olmalarına rağmen idrar yolu enfeksiyonları beklemeden doktor görülürse kolayca ve hızla tedavi edilebilir.[2]
Belirti ve işaretler
Mesane enfeklsiyonları
. Sık ve çok az idrar çıkmasına rağmen, işeme ihtiyacı duyma.
. Gece işeme ihtiyacı duyma.
. İdrar yolu yangısı: İdrar yolu ağzında rahatsızlık veya ağrı; işeme sırasında idrar yolu boyunca bir yanma duygusu.
. Sistit: Orta idrar yolunda ağrı.
. Piyüri: İdrarda irin veya idrar yolunda iltihap akıntısı.
. Hematüri: İdrarda kan.
. Pireksi: ateş (tıp)
. Bulanık ve kötü kokulu idrar
. Acil servise gelen yaşlı hastalarda akıl karışıklığı ve bağlantılı düşmeler idrar yolu enfeksiyonunda sıkça görülür.
. Bazı idrar yolu enfeksiyonları bir belirti göstermezler.
Böbrek enfeksiyonları
. Yukardaki belirtiler.
. Kusma.
. Sırtta, böğürde veya kasıklarda ağrı.
. Abdominal ağrı veya bası.
. Titreme ve yüksek ateş.
. Gece terlemeleri.
. Aşırı yorgunluk.
Epidemiyoloji
İdrar yolu enfeksiyonu, cinsel olarak faal olan kadınlarda sık görülür. Diyabetlilerde veya idrar yolu bozukluğu olanlarda da daha sık olur.Bakteriler idrar yoluna üretradan girebildikleri için kötü tuvalet temizlik alışkanlıkları enfeksiyona yol açabilir ama başka faktörler de önemlidir: kadınlarda gebelik, erkeklerde prostat büyümesi gibi; ama çoğu vakada başlatıcı olay belli değildir.
Aşağı idrar yolu enfeksiyonları genelde idrar yolu ağzından başlamasına karşın üst idrar yolu enfeksiyonları (piyelonefrit gibi) kan yoluyla da meydana gelebilir.
İdrar yolu enfeksiyonlarında alerjenlerin rolü olabilir. Örneğin gıda alerjileri mesane çeperini irite edip idrar yolu enfeksiyonuna duyarlılığı artırabilir. Cinsel ilişkiyi takip eden enfeksiyonlar lateks prezervatiflere, spermisitlere veya doğum kontrol haplarına karşı alerjiden dolayı olabilir.
Üriner kateter kullanımı idrar yolu enfeksiyonu olasılığını artırır. Bunun nedeni kateter yoluyla bakterilerin içeri taşınması olabileceği gibi, idrar yolunun çeperlerini kaplayan dokuların zedelenmesı sonucu bakterilerin daha kolaylıkla tutunabilmeleri de olabilir.
Kadınlarda idrar yolu enfeksiyonu erkeklerden daha sık olur, bunun nedeni üretranın daha kısa olması ve anusa daha yakın olmasıdır.
Tanı
Mikroskopla çekilen resimde bir idrar örneğinde basiller (çubuk şekilli bakteriler, burada siyah ve kıvrık şekilli) akyuvarlar arasında görünmekte. İdrarda bakteri ve irin olmasına sırasıyla bacteriüri ve piyüri, denir. Bu değişiklikler idrar yolu enfeksiyonuna belirtisidir, bu idrar örneği bakteri kültürü ve antibiyogram için laboratuvara yollanacaktır.
Ağrılı işeyen bir hastadan bir idrar nümunesi alınır, idrarında nitrit, lökosit veya lökosit esteraz varlığına bakılır. Eğer bakteri sayısı yüksek ama hiç lökosit yoksa nümunede kontaminasyon vardır, test sonucu geçersizdir. İdrar yolu enfeksiyonu tanısını doğrulamak için mikrobiyolojik kültür yapılır.
Eğer idrar kültürü negatif ise
. Uretra yangısı Chlamydia trachomatis veya Neisseria gonorrheae enfeksiyondan kaynaklanıyor olabilir.
. Sistit belirtileri, interstisyal sistit'e işaret edebilir.
. Erkeklerde prostat enfeksiyonunda da acılı işeme meydan gelebilir.
Ateş, titreme ve böğür ağrısı ile görülen ciddi enfeksiyonlarda, böbrek fonksiyonunu kontrol etmek için üre ve kreatin ölçümleri yapılır.
Kadınlarda görülen çoğu idrar yolu enfeksiyonu zararsızdır ve ayrıntılı laboratuvar testleri gerektirmezler. Ancak, bebeklerde idrar yolu enfeksiyonları görüntüleme ile incelenmelidir, tipik olarak üretrogram yapılarak idrar yolu bozukluğu olup olmadığına bakılır. Kullanılan teknikler röntgen, MRI, bilgisayarlı tomografidir.
Tedavi
Çoğu komplikasyonsuz idrar yolu enfeksiyonu ağizdan antibiyotik tedavisi ile tedavi edilebilir.Bunlar arasında trimethoprim, cephalosporinler, nitrofurantoin, veya bir fluoroquinolon (ör. ciprofloxacin, levofloxacin) sayılabilir. Bunlar yetişkinlerde 14 gün kullanılır.Ancak fluoroquinolon grubu antibiyotikler 18 yaş altında çocuklarda ve gebelerde kullanılamaz.
Eğer hasta piyelonefrit semptomları gösteriyorsa damardan antibiyotik verilmesi gerekebilir. Genelde aminoglikositler (Gentamicin gibi) ile bir beta-laktam antibiyotik (Ampicillin veya Ceftriaxone) beraber kullanılır. Ateş düştükten sonra tedavi 48 saat daha devam edilir. Ardından hasta 5 gün için ağızdan antibiyotiklere geçirilerek taburcu edilir.
Eğer hasta damardan antibiyotiklere cevap vermezse (düşmeyen ateş, kötüleşen böbrek işlevi), görüntüleme yöntemi ile böbreğin içinde veya etrafında bir abse, veya idrar yolunu tıkayıcı bir taş veya tümör olup olmadığına bakılır. En kabul gören görüntüleme tekniği bilgisayarlı tomografidir
Ev tedavisi olarak bol su içmek, sık işemek, şeker ve şekerli gıdalardan kaçınmak, ve C vitamini almak, enfeksiyonun süresini kısaltır. Ancak bel ağrısı devam ederse bu böbrek enfeksiyonu olabileceğine işaret edebilir, işemede ağrı devam ederse, idrarda kan varsa, ateş varsa doktor görülmelidir.
Korunma
Yapılan araştırmalara göre aşağıda sıralanan yöntemlerin idrar yolu enfeksiyonunun meydana gelme olasılığını azaltabilir. Tekrar eden enfeksiyonu olanlarda, özellikle kadınlarda, bunlar faydalı olabilir:
. Cinsel ilişki sonrasında idrar yolu ağzını temizlemek.
. Menopoz sonrasi kadinlarda vajina içine bir estrojen kremi sürülmesininin tekrar eden sistiti engelediği gösterilmiştir.[4] Bu çalılşmada kremi kullanan grup 0.5 mg of estriol vaginal kremi iki hafta boyunca her gece kullanmış, ardından sekiz ay boyunca haftada iki kere kullanmaya devam etmiştir.
. Nedeni anlaşılmamış ve tekrarlıya sistit vaklarında uzun dönem düşük doz antibiyotik dozları alınır.
Aşağıdaki yöntemler makul görünmekle beraber işlerlikleri kontrollü olarak araştırılmamışlardır:
. cinsel ilişki öncesi ve sonrasında cinsel bölgenin temizlenmesi.
. Anal seks yapan erkekler prezervatif takarak bağırsakda bulunan bakterilerden korumalıdırlar. Benzer şekilde, anal seks yapan kadınlar, eşleri anuslarına girdikten sonra temizlenmeden vajinalarına girmemesine dikkat etmelidirler.
. Cinsel ilişkiden sonraki 15 dakika içinde kadının işeyerek, bakterilerin idrar yoluna duvarlarına bağlanamadan dışarı atılmalarını sağlamak.
. Yeterli sıvı, özellikle su, almak.
. İşeme ihtiyacına karşı gelmemek.
. Tuvalette sıhhi şekilde temizlenmek, dışkı patojenlerinin idrar yoluna girmemesi için önden arkaya doğru silinmek.