�drar yolu enfeksiyonu
�drar yolunun herhangi bir bölümünü etkileyen bir enfeksiyondur. �drarda normalde bakteri bulunmaz, Mesane veya böbre�e bakteri girip idrar�n içinde ço�al�rsa idrar yolu enfeksiyonu meydana gelir. Bu tür enfeksiyonlar�n en yayg�n� sistit olarak da adland�r�lan mesane enfeksiyonudur. Bir di�er tür enfeksiyon böbrek iltihab�dir, piyelonefrit olarak da adland�r�l�r. Rahats�zl�k verici olmalar�na ra�men idrar yolu enfeksiyonlar� beklemeden doktor görülürse kolayca ve h�zla tedavi edilebilir.[2]
Belirti ve i�aretler
Mesane enfeklsiyonlar�
. S�k ve çok az idrar ç�kmas�na ra�men, i�eme ihtiyac� duyma.
. Gece i�eme ihtiyac� duyma.
. �drar yolu yang�s�: �drar yolu a�z�nda rahats�zl�k veya a�r�; i�eme s�ras�nda idrar yolu boyunca bir yanma duygusu.
. Sistit: Orta idrar yolunda a�r�.
. Piyüri: �drarda irin veya idrar yolunda iltihap ak�nt�s�.
. Hematüri: �drarda kan.
. Pireksi: ate� (t�p)
. Bulan�k ve kötü kokulu idrar
. Acil servise gelen ya�l� hastalarda ak�l kar���kl��� ve ba�lant�l� dü�meler idrar yolu enfeksiyonunda s�kça görülür.
. Baz� idrar yolu enfeksiyonlar� bir belirti göstermezler.
Böbrek enfeksiyonlar�
. Yukardaki belirtiler.
. Kusma.
. S�rtta, bö�ürde veya kas�klarda a�r�.
. Abdominal a�r� veya bas�.
. Titreme ve yüksek ate�.
. Gece terlemeleri.
. A��r� yorgunluk.
Epidemiyoloji
�drar yolu enfeksiyonu, cinsel olarak faal olan kad�nlarda s�k görülür. Diyabetlilerde veya idrar yolu bozuklu�u olanlarda da daha s�k olur.Bakteriler idrar yoluna üretradan girebildikleri için kötü tuvalet temizlik al��kanl�klar� enfeksiyona yol açabilir ama ba�ka faktörler de önemlidir: kad�nlarda gebelik, erkeklerde prostat büyümesi gibi; ama ço�u vakada ba�lat�c� olay belli de�ildir.
A�a�� idrar yolu enfeksiyonlar� genelde idrar yolu a�z�ndan ba�lamas�na kar��n üst idrar yolu enfeksiyonlar� (piyelonefrit gibi) kan yoluyla da meydana gelebilir.
�drar yolu enfeksiyonlar�nda alerjenlerin rolü olabilir. Örne�in g�da alerjileri mesane çeperini irite edip idrar yolu enfeksiyonuna duyarl�l��� art�rabilir. Cinsel ili�kiyi takip eden enfeksiyonlar lateks prezervatiflere, spermisitlere veya do�um kontrol haplar�na kar�� alerjiden dolay� olabilir.
Üriner kateter kullan�m� idrar yolu enfeksiyonu olas�l���n� art�r�r. Bunun nedeni kateter yoluyla bakterilerin içeri ta��nmas� olabilece�i gibi, idrar yolunun çeperlerini kaplayan dokular�n zedelenmes� sonucu bakterilerin daha kolayl�kla tutunabilmeleri de olabilir.
Kad�nlarda idrar yolu enfeksiyonu erkeklerden daha s�k olur, bunun nedeni üretran�n daha k�sa olmas� ve anusa daha yak�n olmas�d�r.
Tan�
Mikroskopla çekilen resimde bir idrar örne�inde basiller (çubuk �ekilli bakteriler, burada siyah ve k�vr�k �ekilli) akyuvarlar aras�nda görünmekte. �drarda bakteri ve irin olmas�na s�ras�yla bacteriüri ve piyüri, denir. Bu de�i�iklikler idrar yolu enfeksiyonuna belirtisidir, bu idrar örne�i bakteri kültürü ve antibiyogram için laboratuvara yollanacakt�r.
A�r�l� i�eyen bir hastadan bir idrar nümunesi al�n�r, idrar�nda nitrit, lökosit veya lökosit esteraz varl���na bak�l�r. E�er bakteri say�s� yüksek ama hiç lökosit yoksa nümunede kontaminasyon vard�r, test sonucu geçersizdir. �drar yolu enfeksiyonu tan�s�n� do�rulamak için mikrobiyolojik kültür yap�l�r.
E�er idrar kültürü negatif ise
. Uretra yang�s� Chlamydia trachomatis veya Neisseria gonorrheae enfeksiyondan kaynaklan�yor olabilir.
. Sistit belirtileri, interstisyal sistit'e i�aret edebilir.
. Erkeklerde prostat enfeksiyonunda da ac�l� i�eme meydan gelebilir.
Ate�, titreme ve bö�ür a�r�s� ile görülen ciddi enfeksiyonlarda, böbrek fonksiyonunu kontrol etmek için üre ve kreatin ölçümleri yap�l�r.
Kad�nlarda görülen ço�u idrar yolu enfeksiyonu zarars�zd�r ve ayr�nt�l� laboratuvar testleri gerektirmezler. Ancak, bebeklerde idrar yolu enfeksiyonlar� görüntüleme ile incelenmelidir, tipik olarak üretrogram yap�larak idrar yolu bozuklu�u olup olmad���na bak�l�r. Kullan�lan teknikler röntgen, MRI, bilgisayarl� tomografidir.
Tedavi
Ço�u komplikasyonsuz idrar yolu enfeksiyonu a�izdan antibiyotik tedavisi ile tedavi edilebilir.Bunlar aras�nda trimethoprim, cephalosporinler, nitrofurantoin, veya bir fluoroquinolon (ör. ciprofloxacin, levofloxacin) say�labilir. Bunlar yeti�kinlerde 14 gün kullan�l�r.Ancak fluoroquinolon grubu antibiyotikler 18 ya� alt�nda çocuklarda ve gebelerde kullan�lamaz.
E�er hasta piyelonefrit semptomlar� gösteriyorsa damardan antibiyotik verilmesi gerekebilir. Genelde aminoglikositler (Gentamicin gibi) ile bir beta-laktam antibiyotik (Ampicillin veya Ceftriaxone) beraber kullan�l�r. Ate� dü�tükten sonra tedavi 48 saat daha devam edilir. Ard�ndan hasta 5 gün için a��zdan antibiyotiklere geçirilerek taburcu edilir.
E�er hasta damardan antibiyotiklere cevap vermezse (dü�meyen ate�, kötüle�en böbrek i�levi), görüntüleme yöntemi ile böbre�in içinde veya etraf�nda bir abse, veya idrar yolunu t�kay�c� bir ta� veya tümör olup olmad���na bak�l�r. En kabul gören görüntüleme tekni�i bilgisayarl� tomografidir
Ev tedavisi olarak bol su içmek, s�k i�emek, �eker ve �ekerli g�dalardan kaç�nmak, ve C vitamini almak, enfeksiyonun süresini k�salt�r. Ancak bel a�r�s� devam ederse bu böbrek enfeksiyonu olabilece�ine i�aret edebilir, i�emede a�r� devam ederse, idrarda kan varsa, ate� varsa doktor görülmelidir.
Korunma
Yap�lan ara�t�rmalara göre a�a��da s�ralanan yöntemlerin idrar yolu enfeksiyonunun meydana gelme olas�l���n� azaltabilir. Tekrar eden enfeksiyonu olanlarda, özellikle kad�nlarda, bunlar faydal� olabilir:
. Cinsel ili�ki sonras�nda idrar yolu a�z�n� temizlemek.
. Menopoz sonrasi kadinlarda vajina içine bir estrojen kremi sürülmesininin tekrar eden sistiti engeledi�i gösterilmi�tir.[4] Bu çal�l�mada kremi kullanan grup 0.5 mg of estriol vaginal kremi iki hafta boyunca her gece kullanm��, ard�ndan sekiz ay boyunca haftada iki kere kullanmaya devam etmi�tir.
. Nedeni anla��lmam�� ve tekrarl�ya sistit vaklar�nda uzun dönem dü�ük doz antibiyotik dozlar� al�n�r.
A�a��daki yöntemler makul görünmekle beraber i�lerlikleri kontrollü olarak ara�t�r�lmam��lard�r:
. cinsel ili�ki öncesi ve sonras�nda cinsel bölgenin temizlenmesi.
. Anal seks yapan erkekler prezervatif takarak ba��rsakda bulunan bakterilerden korumal�d�rlar. Benzer �ekilde, anal seks yapan kad�nlar, e�leri anuslar�na girdikten sonra temizlenmeden vajinalar�na girmemesine dikkat etmelidirler.
. Cinsel ili�kiden sonraki 15 dakika içinde kad�n�n i�eyerek, bakterilerin idrar yoluna duvarlar�na ba�lanamadan d��ar� at�lmalar�n� sa�lamak.
. Yeterli s�v�, özellikle su, almak.
. ��eme ihtiyac�na kar�� gelmemek.
. Tuvalette s�hhi �ekilde temizlenmek, d��k� patojenlerinin idrar yoluna girmemesi için önden arkaya do�ru silinmek.