�ocu�un Ki�ili�ini Rol Modeli Etkiler

Ki�iliklerinin olu�um evrelerinde �ocuklar anne ve babalar�n� rol model al�yor. �ocuklar ki�isel geli�im yolculuklar�nda �o�unlukla ebeveynlerinden ve yak�n �evredeki ki�ilerden etkileniyor.

�ocuk rol modelini nas�l se�er?

�ocu�un geli�me ve kendini bulma yolculu�unda ilk rol model ebeveynleridir. Ya� ilerledik�e �ocuk, �ekirdek aile veya geni� aile i�inde kendine yak�n g�rd��� ki�iler i�inden yeni rol modeller se�ebilir. �lerleyen y�llarda ilgi alan�n�n de�i�imi ve geli�imine g�re rol modelleri de de�i�ebilir.

Rol modeli se�imi bilin� d��� ger�ekle�en bir s�re�tir. Yani bu s�re� �ocu�un "Acaba hangisini rol modeli olarak se�sem?" diye d���n�p karar vererek belirledi�i bir s�re� de�ildir. Bu se�imdeki temel nokta etkilenmedir. Ancak bunu da belirleyen, �ocu�un d�nyaya g�z�n� a�t��� andan itibaren etkile�im i�ine girdi�i ki�ilerin zihninde olu�turdu�u veri havuzudur. Bu veri havuzunu olu�turan temel unsur aile ortam�d�r. Bunun yan� s�ra, g�n�m�zde olumsuz i�erikli TV programlar� gibi unsurlar da �ocu�un rol modeli se�iminde etkili olabilmektedir.

�ocu�unuza do�ru model olabiliyor musunuz?

Bu soruya "�u �ekilde olmal�" diyemeyiz. ��nk� bir �ocu�un kimi rol model alaca��n� t�m�yle belirlemeye �al��mak yanl�� bir tutum olur. Bu t�pk� "benden ya da �u ki�iden etkilen" demeye benzer. Yap�lmas� gereken, ebeveynlerin rol model olunacak tutumlar sergilemesi, rol model al�nabilecek ki�ilerle �ocu�un ileti�iminin artmas�n� sa�lamakt�r. Yani anne baba �ncelikle kendi olumsuz davran��lar�n� d�zeltmelidir.

Bu konuda �ocu�u y�nlendirmek do�ru mudur?

Do�rudur. Ancak �ocuk, y�nlendirme ile y�netme aras�ndaki n�ans� g�zeterek y�nlendirilmelidir. Yani �ocu�a bir �eyi i�aret ederek sevmesinin yolunu a�makla, onu sevmeye zorlamak aras�ndaki farka dikkat edilmelidir. �ocu�un kendili�indenli�ini de olu�turmak ve geli�tirmek gerekir. E�er uygun y�nlendirme yap�lmazsa, �ocuk k�t� davran��lar� olan ki�ileri kendine rol model alabilir. Bu nedenle ona rehberlik yapmak anne baban�n g�revidir.

�ocuk rol model se�imini ne etkiler?

�ocu�un rol modeli se�imini belirleyen fakt�rlere; cinsiyet, ba�ar�, g��, gizem, ��hret, sevdi�i di�er ki�ilerin ve toplumun rol model al�nan ki�iye tutumu, ilgi alan�, rol model ald��� ki�iyle ileti�im bi�imi, onun taraf�ndan kabul g�rmesi, duygular�n� payla�abilmesi, ona kar�� yak�nl�k hissedebilmesi �rnek verilebilir. �ocuk anne, baba, day�, hala, teyze, amca gibi akrabalar�yla �zde�im kurabilece�i gibi; ��retmen, sanat��, s�per g��leri olan �izgi film karakteri, bir kahraman, ilgi duydu�u alanla ilgili idealize edebilece�i bir ki�i, bir artist ya da aktrisle de kendini b�t�nle�tirebilir.

"O�lan day�ya, k�z halaya �eker." s�z�n�n alt�nda, genetik �zellikler d���nda rol model alma da �nemli yer tutar. O�lan psikodinamik olarak kendini yak�n hissetti�i annesinin erkek karde�ini (kendiyle ayn� cinsiyet), k�z ise yine ayn� �ekilde psikodinamik olarak kendini yak�n hissetti�i baban�n k�z karde�ini (kendiyle ayn� cinsiyet) rol model al�r. Bunda eskiden daha �ok g�r�len geni� ailenin de pay� vard�r.

Art�k devir de�i�ti, geni� aileler �ekirdek aileye d�n��t�. G�r�n�rde �ekirdek ailelerin ya�ad��� evlerin i�ine, teknolojinin hakim oldu�u bu devirde art�k herhangi biri de girmeye ba�lad�. Bu herhangi biri, evi d�zenli ziyarete gelen bir misafir gibi de�erlendirilebilir. �zledi�i �iddet i�erikli �izgi filmin g��l� ve iyi karakteri, kahramanlar, ailenin hakk�nda konu�tu�u ve benimsedi�ini g�sterdi�i herhangi biri �ocuk i�in rol model olmaya adayd�r. Ailesinin onaylad��� �zellikleri g�ren, kendisi de ayn� oyan� almak isteyen �ocuk bir s�re sonra bunu temsil eden di�er ki�iyi kendine �rnek almaya ba�layacakt�r. Bu y�zden �ocuklar�n izledi�i filmler/�izgi filmler, oyuncaklar �ocuklar �zerinde san�ld���ndan daha etkilidir.

Aileler rol model se�iminde nas�l davranmal�?

Ailenin ilk yapmas� gerekenler; kar��s�ndaki �ocu�un bir birey oldu�unu kabul etmek; onu hayata en iyi �ekilde haz�rlayabilmek i�in gerekenleri vermek, zorluklar�n kar��s�nda durabilecek bir ki�ilik geli�iminin temelini atmakt�r.

Anne baba �ocu�una sayg� duydu�unu, onu olumlu ve olumsuz y�nleriyle kabul edip sevdi�ini, ilgi g�rmeye lay�k oldu�unu g�stermeli; isteklerini erteleyebilmeyi, sab�r ve ��kr�, payla�may�, kendini denetleyebilmeyi, se�im yapabilmeyi, sorumluluklar�n� ve bunlar� istikrarl� bir bi�imde hayata ge�irmeyi, d���ncelerini ifade edebilmeyi, m�samahakar olmay�, hay�r diyebilmeyi, olumlu �eyleri g�rebilmeyi, di�er insanlara sayg� duyabilmeyi, anlay���, farkl�l���n k�t� bir �ey olmad���n�, adalet kavram�n�, objektif d���nebilmeyi, sorgulamay�, yeniliklere a��k olmay�, bilginin gereklili�ini, bilgiye ula�ma yollar�n�, sosyalle�menin �nemini ��retmelidir. Bu ko�ullar�n sa�lanmas� ile �ocuk sa�l�kl� bir birey olma yolunda ciddi bir potansiyel g�� kazan�r.

Aileler �ocuklar� i�in istedikleri g�zel �eyleri hayata ge�irirken onlar�n �zerine a��r� d���p geli�imlerini aksatabilmekte ya da geciktirebilmekte; ileride kendi ayaklar� �zerinde durmas�n� hedefledi�i �ocu�unun, korumac� bir yakla��mla pasif kalmas�na neden olabilmektedir. Y�n g�sterme ile y�netme aras�ndaki fark maalesef �lkemizde bir�ok ebeveynin g�z ard� etti�i bir konudur. Y�netilerek b�y�t�len bir �ocu�un b�y�d���nde kendini y�netmesini beklemek ne kadar ger�ek�idir? Bu ayr�nt�lara dikkat edilerek b�y�t�len �ocuk daha sa�l�kl� rol modelleri se�ecek ve se�meye devam edecektir.

Ayr�ca k�t� al��kanl�klar� ve davran��lar� ile k�t� �rnek olan ��hretli ki�ilerin, �iddet i�eren �izgi filmlerin, ya��na uygun olmayan oyuncaklar�n, �ocu�un yan�nda konu�ulmamas� gereken konular� dinlemesinin de �ocu�un k�t� rol model se�iminde pay� vard�r. �yi �zellikleri olan rol modeller se�mesi durumunda onu desteklemek, takdir etmek �ocu�un geli�imini h�zland�racak ve se�ti�i rol modelinden daha iyi bir rol modelini se�mesinin �n�n� a�acakt�r.

7.12.2016 - 24558