|
Zeki olmak kuşkusuz iyi bir şeydir. Ama zekayı artırmak için ders de yoktur, okul da.
"Akıllı olmak " ya da akıllı davranmak ilk bakışta "zeka " ile çok ilişkili görünmekle birlikte, zeka ile her zaman doğru orantılı değildir. Zeka düzeyi yüksek olan herkes akıllı olacak diye bir kural yoktur. Wolfgang Amadeus Mozart, Albert Einstein, Pablo Picasso gibi dahilerin, olağanüstü yeteneği ve yaratıcı gücü olan çok zeki insanların bile her zaman akıllı olup olmadıkları tartışılabilir. Diğer taraftan bunun tersi de doğrudur: Akıllı olmak için zeki olmaya gerek yoktur.
Aklını kullanmak, akıl almak (ya da almamak), akıl öğretmek, aklını başına toplamak gibi deyimlerimiz ve akıl akıldan üstündür, akıl yaşta değil baştadır gibi atasözlerimizde de çok kullandığımız ve çocuklarımızdan olmasını istediğimiz "akıl " ne içeriyor peki, bilinçli olarak düşündünüz mü?
Sanırım, gerçeklere uygun davranmanın yanı sıra bir miktar da bilgeliği kastediyoruz, aklı tarif ederken. Akıllı konuşurken ya da davranırken altta savunulabilir, mümkünse bilimsel yollarla bulunmuş ve kanıtlanmış, güçlü bilgi ve verinin de bu davranışı desteklemesini istiyoruz. Yalnızca bunlar yan yana gelince akıllı olunabiliyor.
Aklın testi (şimdilik) yok. Puanı da yok. Zeka ise uygulanan testlerle bir açıdan rakamsal olarak değerlendirilebiliyor. Ama biliniyor ki, zeka testleri ne gerçeklerle uyumlu davranışı ne bilgeliği ne de kanıtlı, eleştirel düşünme becerisini ölçebiliyor.
Gözlemler bunu kanıtlıyor; yeterince yüksek zeka puanı olan insanların bile zaman zaman akılcı düşünüp, akılcı davranamayabildiği açıkça görülüyor. Hatta, zeki insanlar bazen aptalca davranabiliyorlar. Düşünce ve davranışlarının arkasında bilgi, veri, doğrular ve gerçekler yatmayabiliyor; yüzeysel ve kanıttan yoksun konuşabiliyorlar, yorum yapabiliyorlar.
İnandığımız, gerçek olmasını arzuladığımız, işimize gelen, beklentilerimize uygun düşüncelerin doğru olmayabileceğini; hem kendi önyargılarımız ve bakış açılarımızdan hem de belleğimize kazınmış dogmalardan farklı başka seçeneklerin de olabileceğini her seferde aklımızdan geçirmeliyiz.
Daha berrak, anlamlı, derin ve geniş ve mantıklı, bilinçli düşünmeyi, gerçekleri ve altta yatan nesnel ilişkileri sorgulamayı öğrenmeli ve öğretmeliyiz. Bize söylenenlerle yetinmemeli, enerji harcayarak, bilerek ve isteyerek aktif düşünmeyi ve bu düşüncelerimizi kağıda dökebilmeyi becerebilmeliyiz.
Zeki olmaktan farklı olarak "akıllı olmak " öğrenilebilir. O zaman da başkalarına karşı "akıllı geçinmeye " gerek kalmaz. Yaşadığımız hayatın ve bu süre içerisinde ürettiklerimizin kalitesinin düşüncemizin niteliği ile orantılı olduğunu unutmayalım.
6.2.2011 2 - 4966
|