��lyak hastal��� gl�tene kar�� �m�r boyu s�ren kronik alerjidir. En sevilen yiyeceklerden uzak durmaya sebep olan ��lyak hastal��� nedir neden olur ve ��lyak hastal��� belirtileri nelerdir gibi konualr� mercek alt�na ald�k ��te ��lyak hastal��� nedir ve tedavisi, ��lyak hastal��� belirtileri nelerdir ve ��lyak hastal��� nedir gibi sorular�n cevaplar��
��LYAK HASTALI�I NED�R? T�ketilen besinler bile�enlere ayr�larak ba��rsak mukozas� �zerinden kana kar���r. V�cudun yeterli oranda besin alabilmesi ince ba��rsak �zerinde bulunan villus ��k�nt�lar� taraf�ndan sa�lan�r. ��lyak hastalar� gl�ten hassasiyeti nedeniyle ba��rsak mukozas�ndaki ��k�nt�lar�n k�vr�mlar� azal�r ve k���l�r. Bunun sonucunda da besinler emilemez hale gelir. Sonu� olarak da beslenme yetersizli�i ve buna ba�l� farkl� hastal�klar belirtileri g�r�l�r. ��lyak hastal��� ba��rsaklarda besinin sindirimin ve emlimin bozulmas�yla ortaya ��kan bir hastal�kt�r. ��lyak hastalar� arpa, bu�day, �avdar ve belirli oranda yulafta bulunan gl�tene kar�� hassasiyet g�sterirler. ��lyak hastalar� gl�ten i�eren besinler t�kettiklerinde ba��rsaklarda immunolojik reaksiyonlar olu�umu sonucu hasar ve iltihap meydana gelir. Bunun sonucu olarak da yeterli beslenme olmaz ve �e�itli hastal�klar olu�ur. ��lyak hastal��� nedir konusu detaylar� incelendi�inde ��lyak daha da iyi anla��l�r. ��lyak genetik bir hastal�kt�r. Hastalar�n y�zde 10'unda ailede g�r�len hastal�k di�er aile bireylerinde g�r�l�r. �ift yumurta ikizlerinde y�zde 30 oran�nda g�r�l�rken tek yumurta ikizlerinde y�zde 70 oran�nda g�r�lmektedir.��LYAK HASTALI�I BEL�RT�LER� NELERD�R? Birtak�m viral enfeksiyonlar ve stres ��lyak hastal���na neden olabilir. Sessiz ��lyak ya da latent ise bu hastal���n karakteristik �zelliklerinin g�r�lmedi�i ama kal�tsal olarak yatk�nl�k olan hastalar i�in kullan�lan terimdir. ��lyak hastal���n�n ger�ek s�kl��� tam bilinmemektedir. Ancak kan bankas�ndaki verilere g�re 300 ki�iden birinde bu hastal���n g�r�lebilece�i �n g�r�lmektedir. ��lyak hastal��� nedir ve belirtileri nedir dendi�inde bu hastal���n belirtilerini mercek alt�n ald���m�zda hastal���n durumu daha iyi anla��lmaktad�r. ��lyak hatal��� eri�kinlerde ve �ocuklarda farkl� �ekilde g�r�l�r. �ocuklarda b�y�me gerili�i ve geli�me bozuklu�u, bu hastal���n erken belirtisi olabilir. Kar�n a�r�s�, ishal, huysuzluk, , bulant�, kusma, davran�� bozukluklar�, uyuklama ve okulda ba�ar�s�zl�k gibi di�er belirtiler de g�r�lebilir. ��lyak hastal��� yeti�kinlerde ise 30-40 ya� civar�nda ve daha ileri ya�larda da g�rebilir. Yeti�kinlerde Emilim bozuklu�una ba�l� ve besin, mineral ve vitamin eksikli�ine ba�l� olarak iki farkl� �ekilde bu hastal�k kendisi g�sterir. Ya� emilimi bozulmas� ile ishal ve �i�kinlik, karbonhidrat emilimi bozulmas� ile laktoz intolerans� ortaya ��kar. ��lyak hastalar�nda kar�n a�r�s� ve �i�kinlik gibi �ikayetler de g�r�lebilir.��lyak besinler ��lyak hastal���n�n genel belirtileri: Dermatitis herpetiformis (k�rm�z� ve ka��nt�l� ve cilt d�k�nt�leri)
Dilde yanma, , solukluk halsizlik benzeri kans�zl�k belirtileri
Kalsiyum eksikli�ine ba�l� kas zay�fl���, kemik a�r�s�, kemik erimesi,
K vitamini eksikli�i nedeniyle ba�l� kanamalar g�r�lmesi
A vitamini eksikli�i nedeniyle gece k�rl���
Depresyon belirtileri
Ses k�s�kl��� g�r�lmesi
Epileptik n�betler g�r�lmesi
Denge sorunlar� ve ba� d�nmesi
Hormon seviyelerinde bozukluk
Eklem sorunlar�
A��z aftlar�
Dikkat bozuklu�u g�sterilebilir.
�OCUKLARDA ��LYAK HASTALI�I BEL�RT�LER� NELERD�R? ��lyak hastal��� �ocuklarda farkl� �ekilde belirti g�sterir. Bunlar: Kusma ��tahs�zl�k Kas erimesi Geli�me gerili�i Kar�nda �i�lik Kronik ishal 2 ya��ndan b�y�k �ocuklarda ��lyak belirtileri: �shal K�sa boy Ergenlikte gecikme Dikkat eksikli�i Sinirlilik Kab�zl�k Kilo kayb� ��LYAK HASTALI�INDA HANG� BES�NLER�N EM�L�M� BOZULUR? ��lyak konusunda bietyler en �ok ��lyak hastal��� nedir ve belirtileri nelerdir, ��lyak hastal��� nedir ve tedavisi, ve ��lyak hastal��� nedir neden olur gibi sorular� sorarlar. Hastal��� daha iyi tan�mak isteyenler ise ��lyak hastal���nda hangi besinlerin emilimi bozulur sorusunun yan�t�n� arar. ��lyak hastal���nda emilimi bozulan besinler: ��lyak hastalar�nda karbonhidrat, protein ve ya� emilimi bozulmu�tur. Emilimi en �ok bozulan besin ise ya�d�r. ��LYAK HASTALI�I TANISI NASIL KONULUR? Ara�t�rmalar ��lyak hastal���n�n sadece y�zde 20'sine tan� konulabildi�ini g�stermektedir. ��lyak hastal��� tan�s� i�in doktor taraf�ndan ayr�nt�l� �yk� ve fiziksel muayene kontrol� yap�l�r. Bunlardan farkl� olarak doktor �zel testler uygulayarak ��lyak tan�s� koyabilir. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 adl� l�kosit antijenlerine yap�lan genetik testler ��lyak hastal���n�n tan�s� i�in kullan�labilir. Testler sonucu ��lyak hastal��� tan�s� kuvvetli ihtimalse doktor kan�l yard�m�yla inceleme yapar. Gerekirse villus hasar�n� incelemek i�in doku �rne�i alabilir. Bu testler sonucu ��lyak hastal��� tan�s� konulur. ��LYAK HASTALI�I NASIL TEDAV� ED�L�R? ��lyak hastal���n�n tedavisi diyet beslenme ile yap�l�r. Gluten i�eren besinler beslenme d�zeninden ��kar�l�r ve gl�tensiz �ekilde beslenilir. Bunun i�in ��lyak hastalar� gl�ten i�eren besinleri bilmelidir. Bu�day, �avdar, arpa ve bunlardan �retilmi� irmik, makarna, bulgur, kek, eri�te, b�rek gibi her �e�it besin gluten i�erir. ��lyak ��LYAK HASTALARI NE KADAR S�REDE �Y�LE��R? ��lyak hastal���n�n tedavisi i�in ��lyak hasalar� uzman diyetisyene y�nlendirilir ve beslenme d�zeninden gl�tenle besinler ��kar�larak ��lyak hastalar� ya�amlar�na devam eder. ��lyak hastalar�n�n diyet sonucu iyile�mesi ve villuslar�n yeniden b�y�mesi birka� aydan birka� y�la kadar uzayan bir s�reci kapsayabilir. �nce ba��rsaktaki iyile�me �ocuklarda yeti�kinlere g�re daha h�zl� ger�ekle�mektedir. ��LYAK HASTALARI GLUTENL� GIDA YERSE NE OLUR? ��lyak hastalar� yanl��l�kla gl�tenle g�da yerse bulant�, ishal ve kar�n a�r�s� �ikayetleri ile kar��la��r. Baz� hastalarda gl�tenle g�da yedi�inde bir belirti olmayabilir ama bu onun sorun ya�amad��� anlam�na gelmez. Az miktarda gl�ten t�ketmek bile zararl� olabilir. Beslenme yetersizli�i g�r�lmesi halinde demir, �inko, b12 vitamini, kalsiyum, folik asit, D vitamini ve K vitamini deste�i al�nabilir. ��LYAK HASTALI�I TEDAV� ED�LMEZSE NE OLUR? ��lyak hastal��� tedavi edilmezse �e�itli riskler olu�ur. Bunlar: Malabsorbsiyon Kalsiyum ve K vitamini eksikli�i Otoimm�n hastal�klar�n prevelans�nda y�kselme Lenfoma Kal�n ve ince bag�rsak kanserleri Megoblastik anemi Osteoporoz K�s�rl�k, d���k Depresyon B�y�me gerili�i Hipokrommikrositer anemi ��LYAK HASTALARININ T�KETEB�LECE�� BES�NLER NELERD�R? T�m sebzeler T�m bakliyatlar T�m katk�s�z s�v� ve kat� ya�lar T�m meyveler Yumurta, basit toz �eker, re�el, zeytin, bal Et, , tavuk, bal�k Una bulanm�� konserve t�rleri M�s�r, patates, pirincin kendileri ve unlar� g�da haz�rlamada tercih edilebilir. Ayr�ca nohut unu, kestane unu, �z�m �ekirde�i unu, soya unu kullan�labilir. Evde �ekilmi� baharatlar. ��LYAK HASTALARININ T�KETMEMES� GEREKEN BES�NLER NELERD�R Bu�day, yulaf, arpa, �avdar katk�l� her t�rl� �r�n. (un, ��rek, unlu tatl�lar, irmik, makarna, bulgur, bulgur pilav�, dondurma k�lah� �ehriye, kuskus, kek, pasta, kurabiye, bisk�vi, ekmek, gofret, simit, kraker, b�rek, un ilave edilen �orbalar, tarhana, yarma gluten i�eren haz�r sal�a, ket�ap, soslar) Galeta unu ile k�zart�lm�� bal�k, tavuk gibi etler.
Malt kullan�lan i�ecekler.
Gluten i�eren k�fte, pane har�lar�, haz�r �orbalar, gibi haz�r �e�niler.
Sirke, puding, sak�z, ket�ap, �ikolata, dondurma, mayonez gibi g�dalar�n baz�lar�nda gluten vard�r. Bunlar yenmeden �nce kesinlikle �r�n hakk�nda bilgi al�nmal�d�r. Soslu kuruyemi�ler, tuzlu, gl�ten kullan�ld��� i�in yasakt�r.
Bu besinlerin glutenle i�lem yap�lmam�� hali, gl�ten bar�nd�rmayan kuruyemi�ler serbesttir.
GLUTEN HASTALARI HANG� B�L�MDE TEDAV� ED�L�R? �niversite Hastaneleri Gastroentroloji, Endokrinoloji ve Metabolizma anabilim dallar�.
15.10.2019 - 41352