"K�z �ocuklar� i�in 8, erkek �ocuklar� i�in 9 ya��ndan �nce ba�layan ergenlik d�nemi erken ergenli�e i�aret edebilir. B�y�me gerili�i konusunda asla varsay�mlarla hareket edilmemeli, mutlaka hekimlerden destek al�nmal�." �ocukluk d�neminin en b�y�k �zelli�inin b�y�me s�reci oldu�unu vurgulayan Atat�rk �niversitesi T�p Fak�ltesi, �ocuk Sa�l��� ve Hastal�klar� Anabilim Dal� ��retim �yesi, �ocuk Endokrinolojisi ve Diyabet Derne�i ve Milli Pediatri Derne�i �yesi Prof. Dr. Zerrin Orbak normal b�y�menin, �ocu�un sa�l�kl� oldu�unu da g�steren parametrelerden biri oldu�unu vurgulad�. Prof. Dr. Zerrin Orbak b�y�me gerili�ini ��yle tan�mlad�: "B�y�me gerili�i �ocu�un kendi cinsinden ya��tlar�na g�re haz�rlanm�� b�y�me e�rilerinde 3 persantilin alt�nda olmas� ve ya��tlar�na g�re daha yava� tempo ile b�y�mesidir." K�z �ocuklar� 16, erkek �ocuklar� 18 ya��na kadar uzamaya devam ediyor Zaman�nda do�an bir bebe�in ortalama a��rl���n�n 3200 + 200 gr, boyunun ise 50 + 2 cm oldu�unu belirten Prof. Dr. Zerrin Orbak, ya�lara g�re normal b�y�me oranlar�n� ��yle �zetledi: "En h�zl� b�y�me hayat�n ilk y�l�nda g�r�l�r. Bu d�nemde 24 cm'lik uzama s�z konusudur. �kinci y�l uzama h�z� azal�r ve 12 cm olur. ���nc� y�lda 10 cm, 4. y�lda 7,5 cm kadar uzama ger�ekle�ir. Daha sonra ergenli�e kadar olan d�nemde y�ll�k uzama h�z� 5-6 cm kadard�r. Ergenli�in ba�lamas� ile b�y�me ata��, ergenlik b�y�me patlamas� olur. Ergenlik s�resince k�z �ocuklar� 20-25 cm, erkek �ocuklar� 25-30 cm uzar. Asl�nda eri�kin boyu i�in en �nemli fakt�r ergenli�e giri�teki boydur. K�z �ocuklar�nda adet g�rmeye ba�lad�ktan sonra b�y�me tamamen durmaz. Ancak bu d�nemden sonra b�y�me h�z� azal�r ve ortalama 5-7 cm'lik bir uzama g�zlenir. Ergenli�in tamamlanmas�ndan sonra b�y�me hatlar�n�n kapanmas� daha fazla b�y�menin olmayaca�� anlam�na gelir. Dolay�s�yla o esnadaki kemik ya�� da �nemli olmakla birlikte k�zlarda 16, erkeklerde 18 ya��ndan sonra anlaml� uzama g�zlenmez." Kronik hastal�klar, hormonal bozukluklar ve beslenme yetersizli�i b�y�me gerili�ine neden olabilir Boy k�sal��� nedenlerinin iki ana grupta topland���n� belirten Prof. Dr. Zerrin Orbak ��yle devam etti: "�lk gruptaki nedenler ailesel boy k�sal��� ve yap�sal b�y�me gecikmesidir. �kinci grupta ise boy k�sal���na neden olan kronik hastal�klar (b�brek, kalp, akci�er hastal�klar�, kans�zl�k, beslenme bozukluklar�), psikososyal sorunlar, hormonal ve genetik hastal�klar bulunur. B�y�me hormonu eksikli�i klasik olarak belirgin boy k�sal���, b�y�me h�z�nda yava�lama, kemik ya��nda gerilik ve boy k�sal���na neden olacak ba�ka bir neden yokken b�y�me hormonu uyar� testlerine yetersiz b�y�me hormonu salg�lanmas�n�n g�sterilmesi ile te�his edilir. Gerek kronik hastal�klar ve hormonal bozukluklar, gerekse beslenme yetersizli�i boy k�sal��� ve b�y�me gerili�ine neden olabilir. Dolay�s�yla b�yle �ocuklar doktora dan���lmay� ve tetkik edilmeyi gerektirir." B�y�me gerili�i vakalar�n�n %5 ila %10'u b�y�me hormonu eksikli�ine ba�l� B�y�me hormonu eksikli�i kaynakl� b�y�me gerili�inin g�r�lme s�kl���n�n 1/4000 ile 1/10000 aras�nda oldu�unun tahmin edildi�ini vurgulayan Prof. Dr. Zerrin Orbak, bu t�r vakalar�n t�m boy k�sal�klar� i�erisindeki s�kl���n�n ise %5-10 aras�nda oldu�unu belirtti. "B�y�me hormonu beyinde hipofiz dedi�imiz organ�n �n k�sm�ndan salg�lan�r. �zellikle karaci�erde baz� b�y�me fakt�rlerinin yap�m�n� art�rarak kemik ve organ b�y�mesini sa�lar. Hipofizden b�y�me hormonu d���nda ba�ka hormonlar da salg�lan�r. Dolay�s�yla b�y�me hormonu eksikli�i tek ba��na olabilece�i gibi ba�ka hormon eksiklikleri ile birlikte de b�y�me gerili�ine sebep olabilir. Yine b�y�me hormonu eksikli�i do�u�tan ve hipofizin bir tak�m genetik ve yap�sal bozukluklar� sonucu geli�ebilece�i gibi, bu b�lgeye etki eden t�m�r, kist, kafa travmas�, kafaya radyoterapi gibi fiziksel etkenlerin sonucunda da ortaya ��kabilir." B�y�me gerili�i konusunda varsay�mlarla hareket edilmemeli, hekime ba�vurulmal�! Hekim taraf�ndan de�erlendirilmedik�e, ebeveynlerin "bizim boyumuz uzun de�il" veya "nas�lsa uzar" �eklinde d���nmesinin zaman kayb�na, tedavide gecikmelere neden olaca��n� vurgulayan Prof. Dr. Zerrin Orbak, ��yle devam etti: "Aileler i�in en uyar�c� belirti, �ocuklar�n�n ya��tlar�na g�re k�sa oldu�unun ve iyi b�y�medi�inin fark edilmesidir. K�yafetlerin ve ayakkab�lar�n k���l�p k���lmedi�inin izlenmesi de ailelere fikir verebilir. Yine biliyoruz ki gerek k�z gerekse erkek �ocuklarda erken ergenlik boy k�sal��� ile sonu�lanabilir. B�t�n bunlardan ba�ka aileler b�y�me ile ilgili herhangi bir ��phe duyuyorlarsa gecikmeden mutlaka bir uzmana dan��mal�d�rlar. �deal �artlarda boy k�sal���n�n olup olmad���n�n belirlenmesi i�in do�ru boy �l��m�n�n yap�lmas�, bulunan de�erin normal de�erlerle kar��la�t�r�lmas�, �ocu�a ait b�y�me kart�na i�lenmesi ve d�zenli aral�klarla takip edilmesi gerekir. �ocu�un b�y�mesi bu kartlar �zerinde izlenirken b�y�me h�z�n�n normal olmas�na ve anne-baba boylar�na g�re beklenen genetik potansiyellerine uygun olmas�na dikkat edilmelidir." Hormon tedavisinde doktora g�ven duymak �ok �nemli B�y�me hormonu eksikli�inin sentetik b�y�me hormonuyla tedavi edildi�ini belirten Prof. Dr. Zerrin Orbak, uygulanan tedavi s�recini ��yle anlatt�: "Tedavi hekimin �nerdi�i dozlarda haftan�n 7 g�n�, g�nde bir kez olmak �zere, yatarken cilt alt�na �zel kalem i�nelerle uygulan�r. Bu i�lem i�in aileye e�itim verilir. Hasta �� ayda bir tedavinin etkinli�i ve ilac�n olas� yan etkileri a��s�ndan de�erlendirilir. Tedaviye ki�inin boyu kabul edilebilir s�n�rlara ula��ncaya ya da b�y�me �izgileri kapan�ncaya kadar devam edilir. Tedavi do�ru �ekilde yap�l�rsa ba�ar�ya ula�ma etkinli�i olduk�a y�ksektir. B�y�me hatlar� kapand�ktan sonra b�y�me hormonu kullan�m� boyda uzamay� sa�layamad��� gibi ellerde ve �enede orant�s�z b�y�meye de neden olacakt�r. G�n�m�zde kullan�lan sentetik b�y�me hormonu v�cutta salg�lanan hormonla ayn� yap�da olmas� ve hayvansal �r�n i�ermemesi nedeniyle �nemli yan etkilere neden olmaz. Ancak tedavi s�ras�nda tiroit bezi fonksiyonlar�nda bozulma ve kan �ekeri de�erlerinde y�kselme g�zlenebilir. Hastalar ila� yan etkileri i�in 3 ay aral�klarla de�erlendirilir. �nemli olan gidilen doktorun tedavisinden korkmamak ve hekime g�venmektir." Sadece boy k�sal��� de�il, a��r� boy uzamas� da sorun olabilir �ocu�un boyunun ya��tlar�na g�re uzun olmas� genellikle �ocu�un ileride uzun boylu olaca�� �eklinde yorumlansa da, bu durumun b�y�me sorunlar�na i�aret edebilece�inin alt�n� �izen Prof. Dr. Zerrin Orbak, �unlar� s�yledi: "�ocu�un ergenli�inin erken ba�lamas� ve kemik ya��n�n ileri olmas� durumunda b�y�me hatlar� h�zl� ve erken kapan�r, boy uzamas� ya��tlar�na g�re daha erken durur ve bu �ocuklar�n maalesef eri�kin boylar� k�sa kal�r. Yani ba�lang��ta uzun boylu g�r�nen bu �ocuklar eri�kin olarak k�sa bireyler olur. Yava� yava� b�y�yen bir �ocuk ergenlik ya��ndan �nce birden bire b�y�me h�zlanmas� g�steriyorsa bu durum aileler i�in uyar�c� olmal�. K�z �ocuklar� i�in 8, erkek �ocuklar� i�in 9 ya��ndan �nce ergenlik ba�lam��sa ve �ocuk ergenlik b�y�me hamlesini yap�yorsa erken ergenlikten bahsedilir." Boy uzatt��� iddia edilen bilimsellikten uzak �r�nlerle vakit kaybedilmemeli! Boy uzatt��� iddia edilen �r�nler ve y�ntemlerle ilgili uyar�da bulunan Prof. Dr. Zerrin Orbak, �unlar� s�yledi: "�ocukta eksikli�inin olup olmad���n� bilmeden vitamin, bal�k ya�� ve �inko deste�inin boyu uzatt��� bilgisi bilimsel ger�eklerden uzakt�r. Yine gerek televizyonlarda gerekse internette boy uzatt��� iddia edilen bir tak�m �r�nlerin reklamlar� yap�l�yor. ��in maddi boyutu bir kenara b�rak�l�rsa bu �r�nlerin i�erikleri �o�u zaman tam olarak bilinmemekte ve �ocuklar�m�z bu maddelerin yan etkilerine maruz kalabilmektedir. Di�er taraftan aile ve �ocuk bunlar�n kullan�m�na zaman harcamakta sonu�ta hekime ula�makta ve etkin tedaviyi almakta gecikmektedir. Dolay�s�yla aileler en g�venilir bilgiyi hekimlerinden alacaklar�n� unutmamal� bilimsel ger�eklerden uzak internet sitelerindeki bilgilere inanmamal�d�rlar." Sa�l�kl� b�y�me i�in dengeli beslenme ve fiziksel aktivite �art �ocuklar�n sa�l�kl� b�y�meleri i�in d�zenli ve dengeli beslenmeleri gerekti�ini vurgulayan Prof. Dr. Zerrin Orbak ��yle devam etti: "�ocuklar ya�lar�na uygun kaloriyi ve ihtiyac� olan vitamin ve mineralleri almal�d�r. ���nler atlanmamal� ve d�zenli olmal�d�r. Ya�a uygun s�t ve s�t �r�n� al�m� sadece b�y�me i�in de�il kemik mineralizasyonu i�in de gereklidir. Abur cubur ve fast food t�ketimi m�mk�n oldu�unca engellenmelidir. S�v� ihtiyac� i�in en iyi i�ece�in su oldu�u unutulmamal�d�r. �ocuklar�n sa�l�kl� b�y�mesi i�in fiziksel aktivite de �nemlidir. Z�plaman�n uzun kemiklerde mekanik bas� olu�turdu�u ve b�y�meyi destekledi�i kabul edilmektedir. Bu nedenle �ocuklar�n z�plama gerektiren sporlar� yapmalar� �nerilir. Ayr�ca spor, kemik mineral yo�unlu�unun artmas�na katk� sa�layarak ileride osteoporoz geli�me riskini de d���r�r. Di�er taraftan fiziksel aktivite s�ras�nda b�y�me hormonu sal�n�m�n�n artt��� da unutulmamal�d�r."
24.12.2015 - 19476
|