De�erli meslekta��m�za acil �ifalar ve yak�nlar�, hastalar� ve t�m halk�m�za ge�mi� olsun dileklerimizi iletiyor; her ge�en hekime y�nelik �iddetin h�zla artmas�na g�z yuman gerekli tedbirleri almayan sorumluluk ve g�rev sahiplerini k�n�yoruz. Hat�rlanaca�� �zere, Dr. L�tfi K�rdar Kartal E�itim ve Ara�t�rma Hastanesi'nde 11.11.2010 Per�embe g�n� hekimlere y�nelik iki ayr� �iddet olay� daha meydana gelmi�ti. Neredeyse hemen her g�n ve her sa�l�k kurumunda, t�m sorumlulu�u o anda sa�l�k hizmeti sunmak olan hekimlere y�nelik �iddetin ve bu �iddet e�iliminin nereden kaynakland��� ve nas�l me�rula�t�r�l�p, s�radanla�t�r�ld��� apa��k ortadad�r; mevcut sa�l�k politikalar� ve onun uygulay�c�lar�!
Son y�llar�n, �lkemiz i�in kendisini bir olgu �eklinde duyurdu�u en �nemli alan �iddettir. Bunda �a��lacak bir �ey olmamas� gerekir. ��nk� �lkemizin i�inde bulundu�u toplumsal s�re�te siyasi iktidar, kendisini �iddet kavram� etraf�nda kurarak bi�imlendirmektedir. Ergin ve kaderine h�kmedecek ele�tirel, sorgulay�c� bir �zne olarak yurtta�; kurumsal tasar�m, denetim ve k�s�tlamalarla; �al��ma hayat�nda �zl�k haklar�n�n gasp edilmesinden, dinleme cihazlar� ile �zel ya�am�n�n mahremiyetine tacizde bulunulmas�na kadar �iddetin �e�itli bi�imlerine maruz b�rak�lm��t�r. Bireyin bir yurtta� olarak sahip oldu�u haklar unutturulurken, g��l� olan�n kazand��� bir ya�am bi�iminin kan�ksat�lmaya �al���ld��� g�r�lmektedir. T�m bunlar devleti bask�c� bir ayg�ta d�n��t�r�rken, kamusal alanda �iddeti bir ya�am bi�imi olarak benimseyen grup ve ki�ilerin �o�almas�na neden olmu�tur.
Gen�lerimize �ok k���k ya�lardan itibaren okullarda ve hatta t�m kamusal alanda yayg�n bir bi�imde yaz�l� ve g�rsel medya ara�lar� ile �iddetin bir sorun ��zme bi�imi olarak sunuldu�u, i�ten i�e k�lt�rel yap�m�za sindirildi�i g�r�lmektedir. Ola�an bir sonu� olarak �iddet olaylar�; hi� olmamas� gereken e�itim ve sa�l�k kurumlar�na da s�zm��, g�nl�k ya�am�n bir par�as� haline gelmi�tir. Art�k egemenlerin �iddetten beslendi�i anla��lan gizli g�ndemlerine hizmet eden “�rt�k m�fredat” t�m s�rlar� ile de�ifre olmu�tur.
Hekimleri hedef alm�� sald�r�lar�n art���nda g�venlik tedbirlerinin eksikli�inin �ok daha �tesinde sebepler oldu�u a��k�a ortadad�r. �zellikle; a��r� hasta y�k�, hasta ba��na ayr�lan s�renin k�sal���, son y�llarda toplumda madde kullan�m�n�n art���, ayr�ca ekonomik kriz ve buna ba�l� olarak yoksullu�un ve alkol-madde kullan�m s�kl��� ve yayg�nl���n�n artmas�, son 30 y�ld�r sistematik olarak iktidarlar taraf�ndan sa�l�k sistemindeki aksakl�klar�n su�lusu olarak hekimlerin ve sa�l�k �al��anlar�n�n g�sterilmesi, sa�l�kta d�n���m programlar� ile serbest piyasa ekonomisinin hi�bir s�n�rlama olmadan uygulanmas� sonucunda hekim-hasta ili�kisinin i�letme-m��teri ili�kisine d�n��t�r�lmesi gibi etkenlerin de �nemli ve belirleyici oldu�unu d���nmekteyiz.
Sa�l�kta D�n���m Program� kaliteli hizmet �retimi yerine, hekimlerin �zl�k haklar�n� ve sayg�nl�klar�n� azaltm��, adeta ki�isel bir sald�r�ya d�n��m��t�r. Sa�l�k y�neticileri, sa�l�k kurumlar�n�n say� ve alt yap� eksikliklerini gizlemek i�in hekimlerin ve hekim say�s�n�n yetersizli�ini �ne s�ren a��klamalar yapm�� ve dolayl�da olsa hekimleri halk�m�za kar�� hedef g�stermi�lerdir. Tarihsel olarak e�i g�r�lmedik bu deneyim, kimi hasta ve hasta yak�nlar�n�n hizmete ula�amay�nca, haklar�n� arama ad�na, hekimleri hedef alan �iddet ve tehdide ba�vurmalar�na neden olmu�tur.
Veriler sa�l�k �al��anlar�n�n �iddete u�rama s�kl���n�n artt���n� g�steriyor.
Hekimler k�f�r ve hakaret gibi s�zel �iddete, a�a��lay�c� davran��lara, s�zel veya yaz�l� tehdit davran��lar� ve darp, yaralama, hatta �l�mle sonu�lanan fiziksel �iddet olaylar�yla kar��la�maktad�rlar. Isparta-Burdur Tabip Odas�’n�n 2008 y�l�nda yapt��� bir ara�t�rmaya g�re:
- �al��ma ya�amlar� boyunca en az bir defa �iddet i�eren olaya tan�k oldu�unu s�yleyen sa�l�k �al��an� oran� % 96 iken, bunlar�n %64’� en az bir defa �iddete maruz kalm��t�r.
- Hasta ve hasta yak�nlar�, ama �zellikle erkekler �iddet uygulamaktad�r. �iddet uygulayanlar�n % 86’s� hasta ve hasta yak�n�d�r. Sadece hastalar�n uygulad��� �iddetin oran� ise % 6 civar�ndad�r. Bunlar�n aras�nda da %54 ile en fazla hasta yak�n� g�r�lmektedir. �iddet uygulayanlar�n %92’sini erkekler olu�turmaktad�r. % 86’y� 100’e tamamlayan grup ise sa�l�k idare ve y�neticileridir. Sa�l�k �al��anlar�na uygulanan �iddetin % 14 �n� sa�l�k idarecileri ger�ekle�tirmi�lerdir.
- Yaln�zca 2008 y�l� i�inde; �al��t�klar� kurumda �iddet i�eren en az bir olaya tan�k oldu�unu s�yleyen sa�l�k �al��an� oran� %56 iken, bunlar�n %45’i �iddete maruz kalm��t�r. Kad�nlar aras�nda bu oran %58, erkekler aras�nda ise %26’d�r. Kamu sa�l�k hizmetinde �al��an uzman hekimler aras�nda bu oran %45, �zel sa�l�k hizmetlerinde �al��an uzman hekimler aras�nda %5’tir. Hem�ireler aras�nda %53, hekim ve hem�ire d���nda kalan sa�l�k personeli aras�nda %33’tir. Pratisyen, uzman ya da asistan olsun her grupta �iddete maruz kalma oran� kad�nlarda erkeklerden �ok daha fazlad�r. En fazla �iddete maruz kalan grup ise % 81 ile kad�n pratisyen hekimlerdir.
- �zellikle kamuda �al��an hekimlerde, kad�nlarda ve gen� hekimlerde �iddete maruz kalma s�kl���n�n y�ksek oldu�u g�r�lmektedir.
- �stanbul’da yap�lan bir ara�t�rmada ise (Aren A, 2008): Sa�l�k �al��anlar�n�n s�zl� sald�r�ya u�rama oran� %100, Fiziksel sald�r�ya u�ram�� olanlar�n oran� ise % 87, Hemen her g�n fiziksel ya da s�zel sald�r�ya u�rad���n� s�yleyenlerin oran� % 29, Bunlar�n polise bildirilme oran� % 40, dava a��lma oran� % 33 olarak belirlenmi�tir.
- �te yandan, bir �ok ara�t�rmada psikiyatri hekimlerinin daha s�k �iddete u�rad��� vurgulanmaktad�r. T�rkiye’de psikiyatri kliniklerinin bir�o�unda hizmet y�k�n�n b�y�k b�l�m�n� s�rtlayan asistanlar�n meslek ya�amlar� boyunca �iddete u�rama s�kl�klar�n� ara�t�ran bir �al��mada (Alt�nba� ve ark. 2008);
Psikiyatri asistanlar�n�n %89.7’si asistanl�k s�resince s�zel (%42.6), fiziksel (%2.9) veya hem s�zel hem de fiziksel (%44.1) �iddete u�rarken; %15.9’u hafif, orta veya a��r �ekilde yaraland��� saptanm��t�r.
Psikiyatri asistanlar�na y�nelik �iddet oranlar� olduk�a y�ksek olmas�na kar��n yaln�zca % 4.1’i hukuki yollara ba�vurmaktad�r.
Sa�l�k �al��anlar�n�n %67’si kendisine yap�lan �iddet konusunda �ikayet�i olmam��t�r.
- Hekimler i�lerini kaybetme, tekrarlayan sald�r�lara kar�� g�venliklerinin sa�lanamayaca�� ve kendilerine y�nelik husumete yol a�mamak kayg�s�yla bireysel olarak davac� olmaktan ka��nmaktad�r. Bireysel olarak davac� olunmad��� durumlarda, zaman zaman olay�n yarg� taraf�ndan bir kamu davas� olarak ele al�nmamas� su� i�leyen ki�ilerin serbest kalmas�na neden olmaktad�r. ��lenen benzer sald�r� su�lar�nda, hekimin Sa�l�k Bakanl��� �al��an� olarak, hastanede g�rev yapt��� s�rada ve g�revinden kaynaklanan bir i�lem nedeniyle ortaya ��km�� olmas� dikkate al�nmaks�z�n, yaln�zca ki�inin ma�dur oldu�u basit bir etkili eylem (m�essir fiil) olarak ele al�nd��� ve kamu davas� a��lmad��� bir�ok �rnek vard�r. Ayr�ca, hekimler ve sa�l�k �al��anlar� bu sald�r�lar� �o�unlukla, hizmet verdikleri insanlar� korumak al��kanl�klar� oldu�undan ya da i�lerinin sevimsiz bir taraf� olarak g�rmelerinden dolay� �ikayet etmemektedirler.
�ikayet�i olmaman�n bir nedeni de meselenin bireysel de�il sosyo-ekonomik ko�ullardan beslendi�inin kavranmas�ndan olsa gerek. Hekimlerin % 78’i toplumda �iddetin yayg�nla�mas�n�n en �nemli ilk �� sebebi olarak ekonomik s�k�nt�lar�, sosyo-k�lt�rel problemleri, e�itim problemlerini g�stermi�lerdir. Bu problemleri; ki�ilerin devlet y�netimi ve adalet sistemine g�vensizli�i, medyan�n yanl� ve yanl�� yay�nlar�, i�sizlik ve �lkemizdeki ter�r olaylar� izlemektedir. T�m nedenler aras�nda toplumda �iddetin en fazla yayg�nla�ma sebebi olarak %35 ile ekonomik s�k�nt�lar dile getirilmi�tir.
Neden �iddet!
Sa�l�k �al��anlar�na �iddet uygulanmas� s�kl�kla tedaviden memnuniyetsizlik, muayene s�ras�nda fazla bekleme, gecikme hissi, k�t� haber alma, muayene s�ras�nda ihmal edilme d���ncesi, �iddet uygulayan ki�inin alkol veya uyu�turucu etkisi alt�nda olmas� gibi sebeplerle ortaya ��kmaktad�r. T�m bu gerek�elerin alt�nda yatan a�a��da a��klayaca��m�z siyasi iktidar�n son y�llarda h�z verdi�i sosyo-ekonomik politikalard�r.
1- Sa�l�kta D�n���m Projesinin yaratt��� olumsuz sa�l�k ortam� ve zorla�t�r�lm�� �al��ma ko�ullar�n� �nemli ve belirleyici bir etken olarak g�rmekteyiz. Kamu sa�l�k hizmetlerinde niceliksel iyile�meler olmakla birlikte, yap�lan de�i�ikliklerin net sonucu, niteliksiz ve kalitesiz hizmet �retimi olmu�tur. �rne�in;
-Performans sisteminin bask�s� alt�nda olan hekim, daha �ok hasta bakabilmek i�in hastalar�na daha k�sa s�re ay�rmak zorunda kalmakta, kendisine az zaman ayr�lan hastada ise iyi bak�lmad��� hissi uyand�rarak gerginlik yaratmaktad�r. Hasta-hekim ili�kisinden, i�letme-m��teri ili�kisine ge�ilmesi, hastalar� daha �ok talepkar ve istedikleri olmad���nda da �iddete ba�vurur hale getirmektedir.
-Sosyal G�venlik Kurumu’nun (SGK) verilen hizmete yapt��� �demeleri s�n�rland�rmas�, hekimin mesleki �zerkli�ini ortadan kald�rm��t�r. Gerekli oldu�u halde yap�lmas� gereken tetkikler i�in beklemek zorunlulu�u, hastalar�n ��z�me ula�ma s�relerini uzatm��t�r. �denmeyen hizmetlerin masraf� hastanelere kald��� i�in, masraflar� azaltmak amac�yla sunulacak hizmetin kalitesi d��m��t�r.
2- Sa�l�kta D�n���m Projesi’nin de bir par�as� olan �zelle�tirme hekime y�nelik �iddetin art���nda bir ba�ka tetikleyici unsurdur. Kamu yarar� g�zetilmeden, �nceli�i, ne olursa olsun “�zelle�tirme” olan politikalarla kamuya ayr�lan kaynaklar azalt�lmakta, �nemsiz hale getirilmekte, kamu kaynaklar� �zel sa�l�k sekt�r�ne aktar�lmakta, �te yandan kamudaki sa�l�k �al��anlar� sa�l�k y�neticilerince s�rekli �ekilde hedef haline getirilmektedir. G�venlik bak�m�ndan, yine kamusal sa�l�k alan�, �zel sa�l�k alan�ndan daha k�t� durumdad�r. Kamusal sa�l�k alan�nda �al��anlar, �zel sa�l�k hizmeti veren kurumlarda �al��anlara g�re daha uzun s�re �al��malar�na, daha fazla hastaya bakmalar�na, hizmet vermelerine, daha az maddi gelir elde etmelerine, daha az i�yeri sa�l�k ve g�venlik tedbirlerine sahip olmalar�na ra�men, i�yerlerinde daha fazla �iddete maruz kalmaktad�r. �rne�in yukar�da da bahsetti�imiz bir �al��mada (Isparta-Burdur Tabip Odas�, 2008.) belirtti�imiz gibi, kamu sa�l�k hizmetinde �al��an uzman hekimler aras�nda �iddete maruz kalma s�kl��� %45 iken, �zel sa�l�k hizmetlerinde �al��an uzman hekimler aras�nda bu oran %5’tir.
3- Sosyo-ekonomik krizler, yoksulluk, i�sizlik, alkol- madde kullan�m�n�n yayg�nla�mas�, i�kence uygulamalar�na ve ard� arkas� kesilmeyen �at��malar sonucu �iddete maruz kalma ve �iddeti bir ya�am bi�imi, ��z�m olarak g�rme oran�n�n giderek artmas� da hekime y�nelik sald�r�lar�n en �nemli nedenleri aras�ndad�r.
4- Sa�l�k y�neticileri ve siyasi yetkililer, sa�l�k sorunlar�n�n nedeni olarak hekimleri g�rmek ve g�stermek e�ilimindedirler. Siyasi iktidar ve kimi yanda� y�neticiler, sa�l�k alan�ndaki yap�sal eksiklikler ve kaynak yetersizli�inin neden oldu�u sorunlar�n �st�n� kapatmak i�in, pop�list politikalar ve uygulamalar benimsemi�, hekimleri halka kar��t ve kar�� bir meslek grubuymu� gibi g�sterecek tutum ve davran��lar sergilemi�lerdir.
�rne�in;
-Hekimlerin muayenehane a�ma ve �zel sa�l�k sekt�r�nde �al��ma gibi haklar�n� ortadan kald�ran Tam-g�n yasas�n�n kimi maddelerinin Anayasa Mahkemesi’nin y�r�tmeyi durdurma karar� ile hukuka ayk�r� bulunmas� �zerine siyasi iktidar ve yanda�lar�nca adeta bir intikam duygusu ile halk� hekimlere kar�� k��k�rt�c�, hekim sayg�nl���n� zedeleyici a��klamalar yap�lm��, hekimler �zerindeki bask�lar artt�r�lm��t�r. Karar�n hemen sonras�nda alelacele haz�rlanan y�netmeliklerle anayasal haklar ihlal edilmi�, muayenehane a�mak neredeyse imkans�z hale getirilmi�tir.
- Ge�ici g�revlendirmeler, uygunsuz atamalar, s�rg�nler, mecburi hizmet uygulamalar�na; bran� d��� n�betler, �al��ma saatlerinin uzat�lmas�, muayenehane kapatmalar ve tehditkar soru�turmalar gibi yep yeni bask� ve �iddet ara�lar� eklenmi�tir.
Ne yaz�k ki trajediyle sonlanabilecek bir kaba komediyi and�ran hekimlerin maruz kald��� bu �ok y�nl� �iddet, engellenemedi�i gibi, neredeyse kamuoyunda ola�an bir durummu� gibi kar��lanm��t�r. ��nk� ya�ananlar yeni bir deneyim de�il, maalesef y�llard�r s�ren bask�lar�n, hak gasplar�n�n devam� gibi kabullenilmi�, deyim yerindeyse, �iddetin kurumsalla�mas� nam�na bir teyit olmu�tur.
Ola�an�st� ve ger�ek anlamda e�i g�r�lmedik bu bask� ve �iddet ile hekimlere y�nelik bireysel sald�r�lar�n art���ndaki ili�ki teredd�te yer b�rakmayacak denli a��kt�r. Ayn� zamanda bu ili�ki, sa�l�k y�neticilerinin sa�l�k kurulu�lar�ndaki �iddet olaylar�n� g�rmezden gelerek ciddiye almay�p, neden �nlem almad�klar� (?) sorusunun da yan�t�d�r asl�nda.
Uyar�yoruz!
Mesle�imizi, meslekta�lar�m�z� hedef alan sald�r�lar�n neredeyse sistematik bir �ekilde artt���n� g�zlemlemekte ve �z�nt� duymaktay�z. Daha vahim olan� ise Sa�l�kta D�n���m ile, sa�l�k sisteminin kurumsal ve yap�sal bir yenilenmeye, geli�meye evrilmesi yerine, kelimenin tam anlam�yla, kamusal alanda giderek yayg�nla�an �iddetin, sa�l�k sisteminde de �z�msenmesi ve benimsenmesine hizmet etmi�tir.
Yetkililer i�in hekimlere y�nelen sald�r�lar�, ger�ek hale getirmenin, onu �nemsemelerini ya da ona ilgi g�stermelerini sa�laman�n, �srarla s�rd�r�lmekte olan “Sa�l�kta D�n���m Program�”n� durdurmalar�n�n yolu nedir?
Bu programla ne hedeflenmektedir ki halk�m�z ve sa�l�k �al��anlar� yoksulla��rken, i�siz kal�rken, sa�l�k hizmetlerinden faydalanamazken, yaralan�rken, �l�mle tehdit edilirken ve hatta �ld�r�l�rken bu ac�mas�z politikalara herg�n yeni birisini eklemektedirler?
T�m sa�l�k �al��anlar� gibi biz psikiyatri hekimleri de �stlendi�imiz sorumlulu�un bilinciyle, cesaretle, vakarla, kararl�l�kla, maruz kald���m�z her t�rden bask� ve �iddete ra�men imkanlar �l��s�nde, olabilecek en verimli �ekilde sa�l�k hizmetlerine olan katk�m�z� s�rd�rmekteyiz. Bu uysal bir ruh hali ya da teslimiyet�i bir d�nya g�r���nden de�il, e�itimimiz boyunca ald���m�z t�p terbiyesi, halk�m�za kar�� ta��d���m�z sorumluluk bilinci ve yapt���m�z i�in ciddiyetinden kaynaklanmaktad�r. Ancak bu tutumumuz, ciddiyetsiz politikalara uyum sa�layaca��m�z, sessiz kalaca��m�z anlam�na da gelmemelidir.
Talep ve �nerilerimiz:
- G�venli �al��ma ortamlar� yarat�lmal�d�r. Silahlar�n ve tehditlerin g�lgesinde sa�l�k hizmeti verilemez.
- Sa�l�k y�neticileri ve siyasi yetkililer, sa�l�k sorunlar�n�n nedeni olarak hekimleri g�rmek ve g�sterme tutumundan vazge�meli, ger�ek�i politikalar �retmelidir.
- Sa�l�k idarecileri ve yetkililer, sa�l�k �al��anlar�na y�nelik �iddette hekimlere sahip ��k�c� tutumlar i�inde olmal�d�r.
- Uygulanan “Sa�l�kta D�n���m Projesi”nden bir an �nce vazge�ilmeli ve Sosyal Devlet anlay���na uygun, sosyal sa�l�k politikalar� devreye konmal�d�r. Herkese eri�ilebilir, kaliteli, e�it sa�l�k hizmeti verilecek d�zenlemeler yap�lmal�d�r.
- Sosyal adaletsizlik, a�l�k, yoksulluk ortadan kald�r�lmal�, i�sizlik �nlenmelidir.
- Toplumsal bar�� sa�lanmal�d�r.
- Sa�l�k �al��an�na y�nelik sald�r�ya kar�� su�un yeniden tan�mlanmal� ve bu su�lara verilecek cezalar a��rla�t�r�lmal�d�r.
Siyasi iktidar ve destek�isi sa�l�k y�neticilerini y�r�tt�kleri politikalar�n, hekimlere kar�� benimsenen tutumun, sa�l�k �al��anlar�n�n maruz b�rak�ld�klar� �iddet olaylar�n�n ve bask�lar�n toplum sa�l���n� tehlikeye atan bir fiili durum yaratt���n�, kamuoyu �n�nde bir kez daha yineliyor, ilgilileri mevcut tutumlar�ndan vazge�meleri ve �iddete kar�� acil �nlemler almalar� i�in g�reve �a��r�yoruz.
T�rkiye Psikiyatri Derne�i olarak kamuoyuna, “sa�l���m�za” y�nelik ger�ek bir sald�r�n�n oldu�unu, ger�ek sald�r�n�n ger�ek tehlikeleri oldu�unu hat�rlatmaya ve m�cadeleye devam edece�imizi bildirir sayg�lar�m�z� sunar�z.
Uz. Dr. Agah Ayd�n
TPD Merkez Y�netim Kurulu �yesi
T�rkiye Psikiyatri Derne�i Ad�na..
30.11.2010 - 3100
|