|
Covid-19, akciğerlerdeki minik hava keselerinin iltihapla dolup tıkanmasınyla vücudun oksijensiz kalmasına ve bunun sonucunda da hayati organların iflasına yol açıyor. Böylelikle can kayıpları ortaya çıkıyor. Virüsü kapan bir insanda çeşitli kalıcı rahatsızlıklar da gözleniyor. Virüsün etki alanının geniş olmasıyla tedavisinin de güçleştiği söyleniyor. ABD'deki Yale Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde nefroloji uzmanı Alan Kliger'a göre, Covid-19 nedeniyle hastaneye kaldırılanların yarıya yakınının idrarında kan ve protein bulunması böbreklerin hasar gördüğünü ifade ediyor. İşte, koronavirüsün etkileri... 1- Böbrek Yetmezliği Yale Üniversitesi nefroloji uzmanı Kliger, New York ve Wuhan'da yoğun bakıma kaldırılan hastaların yüzde 14 ila 30'unda, böbrek yetmezliği sonucu diyaliz veya sürekli renal değişim tedavisi uygulanması gerektiğini belirtti. Öte yandan yoğun bakım servislerindeki hastalara diyaliz uygulayacak gönüllü çalışanlar için çağrı yapıldığı da söyleniyor. Böbrek yetmezliği sorunu yaşayan hastaların artışındaki neden olarak "virüsün böbrek hücrelerine yapışarak onlara saldırmasına" şeklinde düşünülüyor. Kidney International adlı tıp dergisinde Wuhanlı araştırmacıların 9 Nisan'da yayımladığı bir makalede, Covid-19 sonucu ölen 26 hastada yapılan otopsilerin 9'unda akut böbrek hasarına, 7'sininin böbreğinde koronavirüs partiküllerine rastlandığı ifade ediliyor. Organ ve dokuların hasar görmesi başka nedenlere de bağlı olabilir: solunum yetmezliği, alınan ilaçlar, yüksek ateş, yoğun bakım servisi stresi ve sitokin fırtınası gibi. 2 - Kalp Kası İltihabı ve Ritim Bozukluğu Kalpte de hasara yol açan virüs, Çin ve New York'takiaraştırmalarla ortaya çıktı. Covid-19 hastalarında, kalp kası iltihabına (miyokardit) ve ani kalp durmasına yol açabilecek ritim bozukluğuna rastladı. Columbia Üniversitesi'nde nörolog Mitchell Elkind, solunum bakımından durumları iyiyken, birden kalplerinde orantısız sorunların çıktığını belirtmişti. Çin'de ağır hastaların incelenmesi sonucunda, bunların yüzde 40'ında ritim bozukluğu, yüzde 20'sinde de kalp kasında hasar görüldüğü ve bunun "virüsün doğrudan etkisi" olabileceğine dair şüpheler olduğu Elkind tarafından açıklanmıştı. Yeni koronavirüs, bulaştığı kişinin hücre yüzeyinde yer alan ACE2 reseptörlerine yapışıyor. Sindirim sisteminde bu reseptörler diğer alanlara göre 100 kat daha fazla olduğundan virüs için önemli bir çoğalma olanağı sunabileceği belirtiliyor. 3 - Sitokin Fırtınası Covid-19 hastalarında, bağışıklık sisteminin virüsle mücadele etmek üzere aşırı aktif hale geldiğini ve fazla miktarda sitokin maddesi salgılamasının birçok organda hasara yol açabileceği söyleniyor. Sitokin salınım sendromu adı verilen bu durum, bağışıklık sisteminin vücudun kendisine saldırdığı hastalıklara sahip kişilerde rastlanıyor. Bunlara iltihaplı romatizma veya imunoterapi uygulanan bazı kanser hastalıkları örnek gösterilebilir. Covid-19 hastalarının yoğun bakıma kaldırılması ve suni solunum cihazına bağlanmasının nedeni olarak sitokin fırtınası hedef gösteriliyor. Bazı hastalarda sitokin fırtınasına rastlanması, diğerlerinde ise görülmemesinin nedeni bilinmiyor; bazı doktorlar genetik faktörlerin rol oynayabileceğini söylüyor. Sitokin fırtınasını tedavide, imunoterapi gören kanser hastalarında kullanılan bazı ilaçlara başvuruluyor. 4 - Tat ve Koku Hissinde Kayıp İtalya ve diğer bazı ülkedeki hastalar incelendiğinde, bazılarında koku alma hissinde kaybın diğer hastalık belirtilerinden önce başladığı tespit edildi. Britanya Burun Hastalıkları Derneği başkanı Claire Hopkins, "Koronavirüs, koku almayı sağlayan sinir uçlarına saldırıp işgal ediyor" diyor. Böylece koku mesajı beyne ulaştırılamıyor. Koku alma duyusu kaybının (anozmi) başlangıçta Covid-19 belirtisi olarak tanınmadığı bildiriliyordu. Ancak, hastaların yüzde 60'ında koku ve tat alma duyusunun kayba uğradığı tespit edildi. Bunların dörtte biri, diğer semptmlar ortaya çıkmadan anozminin geliştiğini ifade etmişti. Yani, bu duyu kaybı Covid-19'un ilk belirtisi olarak görülebilir. Koku ve tat alma hissini kaybedenlerde, ağır solunum sorunlarına rastlanmıyor. Ancak bu hastaların bazılarında kafa karışıklığı, kanda oksijen oranında düşüklük ve bilinç kaybı gibi sonuçlara rastlanması, virüsün burundaki koku sinir uçlarından merkezi sinir sistemine atladığını gösteriyor. 5 - Gözde Kızarma Çin'in Hubei bölgesinde covid-19'lu 38 hastanın üçte birinde göz iltihabı (konjektivit) belirtisi olarak göz kızarmasına rastlanmıştı. Hastaların bir kısmında gözü kaplayan mukoza tabakasında virüse rastlanması, gözlerin, virüsün vücuda giriş noktalarından biri olabileceğini gösteriyor. Sağlık çalışanlarının şeffaf yüz siperlerlikleri kullanmasının nedenlerinden biri de budur. 6 - Sindirim Sistemini etkiliyor Sindirim sistemini de etkisi altına alarak ishal ve kusma gibi semptomlara yol açıyor. Covid-19 hastalarının yarısında bu belirtilere rastlandığı biliniyor. Araştırmalar, sindirim sistemi semptomları gösteren hastalarda öksürüğe de rastlandığını, ancak bu belirtilerden birinin diğerinden birkaç gün önce başlayabileceğini gösteriyor. Virüs birden fazla organ sistemine yerleştiği araştırmacılar tarafından söylenenler arasında. 7 - Karaciğer Hasarı Virüsün karaciğer etkilediği kanıtlandı. ABD'de Long Island bölgesinde 59 yaşındaki bir kadın, idrar renginde koyulaşma şikayetiyle hastaneye gidiyor. Bunun akut hepatitten kaynaklandığı tespit ediliyor. Daha sonra hastada gelişen öksürük gibi diğer belirtiler nedeniyle Covid-19 teşhisi konuyor ve karaciğer hasarının nedeni de buna bağlanıyor. Bazıları Çin'de olmak üzere benzer akut viral hepatit örneklerine rastlandığını söyleniyor. 8 - Kanda Pıhtılaşma Virüs, bacaklarda ve diğer damarlarda pıhtılaşmaya neden oluyor. Bu pıhtıların kan dolaşımı ile akciğerlere ulaşması "akciğer embolisi" nedenli ölümlere yol açıyor. New York kentinde birçok Covid-19 hastasında kan inceltici ilaçlar kullanıldığı belirtiliyor. Uzmanlar, bu vakaların sayısının çokluğuna vurgu yaparak bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyulduğunu da ekliyor. 9 - Psikolojik etkileri Uzmanlar, salgının yol açtığı yalnızlık ve sosyal izolasyonlar nedeniyle koronavirüs döneminde kaygı bozukluğu, depresyon, kendine zarar verme ve intihar girişimleri oranlarının takip edilmesini öneriyor. Görülebilecek kaygı hali, depresif ve yalnız hissetmenin takip edilmesi ve erken müdahale edilmesinin önemi vurgulanıyor. Bu dönemde depresyon ve kaygı bozukluğu gibi rahatsızlıklardan uzak durmak için, arkadaş ve aile üyeleriyle online olarak görüşmenin, hobi edinmenin, kitap okumanın, film izlemenin, ev işlerine yönelmenin, evde yürüyüş gibi egzersiz, meditasyon ve nefes egzersizleri yapmanın yararlı olabileceği üzerinde duruluyor.
2.9.2020 1 - 47633
|