Tiroid bezi rahats�zl�klar� ya da daha bilinen ad�yla “guatr”, ülkemizde s�k görülen bir rahats�zl�kt�r. Özellikle Karadeniz Bölgesi’nde su ve toprakta iyot tuzu eksikli�i görülebilmesi nedeniyle s�kça kar��la��l�r. �yot, tiroid hormonunun yap�ta�� olup eksikli�inde tiroid bezi TSH hormonu etkisiyle gittikçe büyür ve nodüler bir yap� kazan�r hatta d��ar�dan gözle görülebilir hale de gelebilir.
Önceleri yeterli hormon salg�layabilirken daha sonra büyük boyutta nodüler ancak yetersiz hormon salg�lar hale gelir. Erken tan� konulamazsa hastalarda gittikçe a��rla�an klinik bulgular görülmeye ba�lar,
Tiroid bezi, insan boynunda g�rtlak önünde bulunur, insan metabolizmas�n�n h�z�n� ayarlayan T3 ve T4 hormonlar�n� salg�lar. Bu hormonlar vücut �s�m�zdan, sindirim sisteminin çal��mas�na; kalp at�m say�m�zdan terleme miktar�m�za kadar birçok ya�amsal fonksiyonu yönetir. Tiroid bezinin çal��mas�, beyindeki “hipofiz bezi” dedi�imiz organdan salg�lanan TSH ile kontrol edilir.
Tiroid bezinin az ya da çok çal��mas� guatr dedi�imiz tiroid bezi rahats�zl�klar�na yol açar.
Tiroid bezinin yeterli hormon üretememesine “hipotiridi” denir.
Belirtiler:
- Yorgunluk
- Kab�zl�k
- Kalpte yava�lama
- Ü�üme, so�u�a tahmmülsüzlük
- Hareketlerde ve zihinsel h�zda yava�lama
- Adet düzensizli�i ve k�s�rl�k
- Cilt ve cilt alt�nda ödem ile kilo alma
- Metabolizma h�z�nda yava�lama
- ��tah azalmas�
- Ses kal�nla�mas�
- Uykuya e�ilim ve uyku apne sendromu
- Gözlerde �i�me
- �leri dönemde koma hali ve solunum durmas�
Hipotiroidi yani tiroid bezinin az çal��mas� tan�s�, kanda T3, T4 ve TSH hormonlar�n�n düzeyi bak�larak konulur. Özellikle T4 hormonunun dü�mesi tüm hipotiroidilerde yani tiroidi az çal��an ki�ilerde görülür.
Hipotiroidi ( Az çal��an tiroid) tedavisi: Hastaya a��zdan hap olarak olarak T3 hormonu ya da T3- T4 mixt hormon tedavisi yap�l�r, günlük 25 mikrogramla ba�layan doz gittikçe art�r�l�r.
Tiroid bezinin fazla miktarda hormon üretmesine ve salg�lamas�na “hipertiroidi” denir.
Belirtiler:
- Terleme, s�cak basmas�
- Kilo kayb�
- Ayak bile�inde ödem
- A��r� derecede güçsüzlük
- Çarp�nt�
- �shal
- Artm�� i�taha kar��n kilo kayb�
- Gözlerde ileri derecede büyüme ve öne do�ru ilerleme (Egzoftalmi)
- Ellerde titreme
- Saç dökülmesi
- Sinirlilik hali
Hipertiroidi nedenleri, hipofizden fazla TSH salg�lanmas� ya da ba����kl�k sisteminin etkisiyle tiroid bezinin fazla çal��mas� ile olabilir. Ayr�ca hormon salg�layan tek ya da çok say�da tiroid nodülü de gözlenebilir.
Hipertiroidi tedavisi: Tedavinin amac� üretilen hormon düzeyinin azalt�lmas�d�r. Hastalarda ilaç tedavisi sonuç vermedi�i zaman radyoaktif iyot tedavisi ya da cerrahi tedavi uygulanabilir.
Hasta ötiroid sendromu (normal tiroid fonksiyonu ile giden hastal�k hali)
A��r hastal�k ya da a��r egzersiz, fiziksel travma tiroid hormonunun etrafta tutulmas�n� ve TSH sal�n�m�n� etkileyebilir. Herhengi bir guatr rahats�zl��� olmad��� halde ki�ilerde vücutta olu�an di�er anormal durumlar nedeniyle hormon yetersizli�i görülür. En belirgin özellik, T3 de�erinin kanda dü�ük olarak tespit edilmesidir. T4 de�erleri de�i�iklik gösterebilir. Ötiroidik durumun tespiti için TSH de�erlerinin normal olmas� önemlidir.
Tiroidit (Tiroid iltihab�)
Genellikle üst solunum yollar� enfeksiyonlar�n� takiben, virüslere ba�l� olarak ortaya ç�kar. Bo�azda a�r�, yanma, hassasiyet, s�cakl�k art��� olur, a�r� çene alt�na kadar vurabilir. Boyun bölgesinde lenf bezi büyümesi de gözlenebilir. Ani ate�, a�r�, sedimentasyon yükselmesi gözlenebilir. Tiroid fonksiyonlar�na göre tedavi düzenlenir.
Hashimoto Tiroiditi
Ba����kl�k sistemine ba�l� (otoimmün) geli�en kronik gidi�li iltihabi bir hastal�kt�r. Guatr bezi genellikle asimetrik olarak büyür ve zamanla hormon yetersizli�i geli�ir. Hastalarda ba�lang�çta; bo�azda ve boyunda a�r�, halsizlik, çarp�nt�, boyun bölgesinde ate�lenme ve hassasiyet görülür. Önceleri s�cakl�k basmas�, terleme, çarp�nt� gibi bulgular olu�tu�u halde, zamanla tiroid bezinde harabiyet geli�ti�i için; hastada kilo alma, ü�üme, kalpte yava�lama gibi bulgular olu�abilir. Ba�lang�çta kanda TSH hormon düzeyi artar, serum T4 düzeyleri dü�er ve hipotiridi bulgular� geli�ir. Hipotiroidi durumu geli�tikten sonra tamamlay�c� tedavi uygulan�r.
Tiroid Bezi Rahats�zl�klar�n�n Önlenmesi
Özellikle iyot eksikli�i oldu�u bilinen bölgelerde iyotlu tuz kullan�m�n�n önerilmesi, hastal���n s�k görüldü�ü bölgelerde sularda iyot analizi yap�lmas� da önemlidir. Ayr�ca tiroid fonksiyon testlerinin tarama testi olarak kullan�lmas� ve erken tan� konulmas� hastal��a ba�l� birçok malüliyeti engelleyecektir. Gebelerde ilk haftalarda tiroid hormonunda eksiklik ya da fazlal���n tespit edilmesi, hem annenin sa�l�kl� bir gebelik geçirmesi aç�s�ndan hem de bebekte olu�abilecek sakatl�klar�n önlenmesi aç�s�ndan çok önemlidir.
Uz. Dr. Murat Görgülü
Etiler Memorial Poliklini�i �ç Hastal�klar� Bölümü