|
Daha önceki makalemizde beynin hem sağ hem de sol lobunu, kısacası bütünsel olarak beynin her yerini mükemmel kullanan dâhilerde ve lider kişilerde, sağ ve sol beynin her an bağımsızlıklarını ilan etmeleri tehlikesi vardır demiştik. Bu nedenle "Dâhilik ile delilik arasında ince bir çizgi vardır'' sözü bir bakıma kabul edilebilir mahiyettedir.Nitekim "Çizgiler sınırladıkları alana dahildir." sözü ile de konunun karmaşıklığı gün yüzüne çıkmaktadır. Deha dediğimizde aklımıza gelen ilk isimler kimlerdir? Einstein, Newton, Nash, Virginia Wolf, Salvador Dali, Mimar Sinan, Piri Reis, Beethoven, Da Vinci, Van Gogh, Frederic Nietzsche, Michelangelo... Farklı dallarda icraatlar sergilemelerine rağmen hepsinin deha olmak dışında bir ortak özelliği daha vardır ki o da "yalnızlık''tır. Kendi içlerinde ve toplum içinde uyumsuzlukları, mutsuzlukları, uçlarda dolaşmaları ve zaman zaman toplumsal normlara aykırılıkları, bir iç uyuma sahip olmadıklarının da göstergesidir. Newton'un sonsuz merakıyla, kafasına takılan sorunun cevabını buluncaya kadar günlerce uykusuz kalması ve hatta bu yüzden bir kaç kez sinir krizi geçirmesi, diğer akademisyenlerle yaptığı meşhur sert kavgaları, Lordlar Kamarası'nda görev yaparken darağacına insan göndermedeki pervasızlığı, aşırılık değildir de nedir? Peki, Beethoven'ın dillere destan huysuzlukları, Da Vinci'nin çılgınlıkları, Van Gogh'un bipolar depresif halleri… Bipolar hastası olan Van Gogh'un hastalığının depresif ve manik dönemlerinde çok sayıda eser verdiğini bilmekteyiz. Özellikle manik dönemlerinde yüksek dopaminin de etkisiyle bir hayli üretgen olduğundan hayatının son iki yılında iki binden fazla eser yapmıştı. Genç yaşda intihar ederek hayata veda etmeden önce değeri anlaşılamayan eserleri, daha sonra paha piçilemez olmuştur. Kırmızı-sarı renk tonunu ağırlıklı olarak işlediği eserlerde, sanki içinde bulunduğu yoğun psikotik ve depresif ruh hallerini yansıtmak istemiştir. Yaptığı tabloları, bazen biraz tütün veya içki için bazen de bir öğün yemek karşılığında değiş tokuş yapan Van Gogh sefalet ve yalnızlık içerisinde ölmüştür. Van Gogh bütün ışıklarını, ürettiklerine yansıtmış ama kendisi sürekli karanlıkta kalmıştır. Kendi kulağını kesip arkadaşına hediye etmek gibi aşırılıklar da olmuştur bu çizginin dahilinde.. 20. yüzyılın dehalarından Albert Einstein belki deli değildi ama çocukluk döneminde ciddi zihinsel sıkıntılar yaşamıştı. Örneğin 9 yaşına kadar doğru dürüst konuşamamış, öğretmenleri tarafından "kıt akıllı" olarak değerlendirilmişti. Anne ve babası onun zeka özürlü olmasından uzun yıllar endişe etmişlerdir. Dünya tarihinin en büyük zekalarından biri olarak bilinen "Einstein', sonraki hayatı boyunca dehasını konuşturmuş ancak bir çocuğun bile yapmayacağı saflıkta oldukça komik davranışlar da göstermiştir. Kreatif düşünme, problem çözebilme, sebat gösterebilme, idealizm ve yüksek IQ, bir dehanın oluşmasında nasıl önemli birer faktörse, bu faktörlerin oluşmasında başka bazı alt faktörler de söz konusudur. Kalıtım, çevre en bilinenleriyken, hormonal yapı daha sonra keşfedilen bir faktördür. Şöyle ki yüksek dopamin, anormal şekilde azalıp artan serotonin, noradrenalin ve endorfin, psikomotor ajitasyona yol açan hormonlar, bir dehayı meydana getiren unsurlardır. Ama ne var ki, dehayı deha yapan bu özellikteki hormonal denge, beraberinde pek çok dezavantajı da getirmektedir. Çünkü bu denli yoğun ve çift hemisferle çalışan bir beyinin, çok da normal olmasını bekleyemeyiz. Deha zaman zaman söz konusu farazi çizginin iki tarafına da geçişler yapmakta ve geçişler esnasında bizlerin "delilik" olarak adlandırdığı, gerçeklikten kopma duygusuna bürünmektedir. Tüm bunlardan anlaşılacağı üzere, dâhilerin yani bu çizginin bir ötesinde bir berisinde olanların sorunu, çoğunlukla beyinlerinin baskın bir tarafının olmamasıdır. Buna mukabil host ve alter egoları, id, ego, süperegoları ani ve keskin biçimde diğerlerine baskın olmakta ve sirkülasyonun devamıyla, birey dışardan tutarsız, uçlarda yaşayan ve depresif biri olarak gözlenmektedir. Peki, yok mudur içimizde böyleleri? Bunları yaşamak dehalara mı mahsustur? Elbette hayır. Kendi içimizde yahut çevremizde tanık olduğumuz pek çok vaka olduğundan eminim. Hatta halk arasında "sivri zekalı, sivri akıllı" sıfatıyla nitelenen bireyler de bu gruba dahildir. Normalde herhangi bir rahatsızlığı olmamasına rağmen zaman zaman kimsenin aklına gelmeyecek çözümlerle karşımıza çıkarlar ve kimi dönemlerde anormal davranışlar sergilerler ya da farklı kimliklere bürünürler. Bu dezavantajı avantajı dönüşteren yegâne grup ise liderlerdir ki onlar çizgiyi geçmeden, gerçeklikten kopmadan, idealizmin doruğunda ve bazen de küstah bir hayal gücüyle yaşarlar. Bu nedenle gelecek yazımız da lider beyinlere göz atacağız..
02.03.2021 - 438
|