|
Son yıllarda kalp vakalarında çok artış görülmekte, ülkemizdeki kalp rakamlarıyla ilgili bilgi verebilir misiniz? Bölgesel farklılıklar görülüyor mu?
1990 yılında başlayan ve 2001 yılında izlem sonuçları yayımlanan verilerine göre ülkemizde yaşları 20’nin üzerinde olan her 1000 erkekten 90’ında ve her 1000 kadından 71’inde koroner arter hastalığı mevcuttur.
Bu veri 2001 yılı itibarı ile ülkemizde yaklaşık olarak 2 milyon erişkinin kalp hastası olduğu anlamına gelmektedir. Ayrıca ölüm olaylarını da içeren yeni koroner arter hastalığı gelişme oranı yıllık 260 bin kişi olarak tahmin edilmekte olup, kalp hastaları havuzunda yıllık % 5’lik bir artışa işaret etmektedir. Bu rakamlar genç bir nüfusa sahip olan ülkemiz için yüksek rakamlardır ve toplumumuz için tehlike çanlarının çaldığını ifade etmektedir.
Ülkemiz içerisinde kalp hastalığı görülme sıklığı bölgelere göre incelendiğinde Karadeniz Bölgesi ve Doğu Anadolu Bölgesi’nin başı çektiği görülmektedir. Genetik faktörlerden ziyade beslenme alışkanlıklarının bu dağılımda etken olduğu yaygın kabul görmektedir.
Kalp hastalığı önlenebilir mi?
İnsanlarda koroner arter hastalığı gelişme şansını artırdığı bilinen ve değiştirilebilir risk faktörleri olarak adlandırılan çeşitli risk faktörlerinin (sigara içimi, yüksek kolesterol düzeyi, yüksek tansiyon, diabet, obezite, hareketsiz yaşam tarzı , kötü beslenme alışkanlığı gibi) kontrol altına alınması ile koroner arter hastalığı gelişimini engellemenin veya en azından yavaşlatmanın mümkün olduğu gösterilmiştir. Yukarıda saydığımız risk faktörleri dışında kalan, yakın zamanda ortaya konan veya henüz keşfedilememiş risk faktörlerinin daha iyi tanınması ile koroner arter hastalığı ile savaşta daha çok yol katedileceği muhakkaktır.
Kalp riskine neden olabilen temel risk faktörleri nelerdir?
Koroner arter hastalığı gelişime riskini artırdığı kesin olarak gösterilmiş, değiştirilebilir olan temel risk faktörleri şunlardır:
- Sigara içimi,
- Yüksek kan basıncı,
- Yüksek kötü huylu kolesterol düzeyi,
- Düşük iyi huylu kolesterol düzeyi
- Şeker hastalığı
Bunların dışında yine koroner arter hastalığı gelişimi ile yakından ilişkili olan ancak değiştirilemeyen bazı risk faktörleri mevcuttur:
- İleri yaş,
- Erkek cinsiyet,
- Genetik yatkınlık: Birinci derece akrabalarda erken koroner arter hastalığı öyküsünün varlığı (1. derece erkek akrabalardan birinde 45 yaşın altında veya birinci derece kadın akrabalardan birinde 55 yaşın altında koroner arter hastalığı, periferik damar hastalığı, tıkayıcı beyin damar hastalıklarından birinin gelişmiş olması.)
Koroner arter hastalığı risk faktörleri birbiri ile etkileşim içerisinde olup birikimsel etki göstermektedir. Bu nedenle toplum çalışmalarından çıkarılan matematiksel modeller ile hesaplanan, tüm risk faktörlerinin sorgulanması ve puanlanması ile elde edilen toplam risk skoru kişinin riskini belirlemede çok önemlidir.
Buna göre 70 yaşında, sigara içen, iyi huylu kolesterolü 35 mg/dL, total kolesterolü 270 mg/dL, sistolik kan basıcı 180 mmHg olan, diyabetik bir erkeğin 10 yıllık koroner arter hastalığı riski % 56 iken, 45 yaşında, sigara içmeyen, diyabeti olmayan, kan basıncı normal sınırlarda ve total kolesterolü 160 mg/dL, iyi huylu kolesterolü 55 mg/dL olan bir kadının 10 yıllık koroner arter hastalığı riski % 2 olacaktır.
Kalp hastalığında toplumda genelde erkeklere özgü olduğu düşünülmektedir
Uzun yıllar erkeklerde koroner arter hastalığı sıklığının kadınlara göre daha yüksek olduğu düşünülse de son yıllarda yapılan çalışmalar bunun sadece erken yaşlar için geçerli olduğunu, 45-55 yaş arası perimenopozal dönemde rakamların eşitlendiğini ve 55 yaş üzerinde bu sıklığın kadınlar aleyhine arttığını göstermektedir.
Giderek yaşlanan toplumlarımızda ileri yaşlara ulaşan kadın sayısının erkek sayısından daha yüksek olması bunun başlıca nedenidir. Yine son yılarda görülme sıklığı artan diyabet, obezite gibi risk faktörlerinin öncelikli olarak kadınları etkiliyor olması gelecekte, daha erken yaşlarda dahi kadınların erkeklerden daha çok etkilenme olasılığını gündeme getirmektedir. Kadınlar için bir başka dikkati çeken nokta son 20 yılda erkeklerde koroner arter hastalığına bağlı ölümlerin kararlı bir biçimde azalmasına rağmen, aynı başarının kadınlarda elde edilemeyişidir.
Kalp sağlığı çocuklukta başlar,düşüncesiyle, aileler nelere dikkat etmeli?
Yapılan çalışmalar aterosklerozun (damar sertliği) öncüsü olduğu düşünülen çizgi halindeki yağ hücresi birikimlerinin daha okul öncesi yaşlarda çocukların ana atardamarlarında oluştuğunu göstermektedir.
Özellikle gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerde beslenme alışkanlıklarının değişmesi ve hareket imkanlarının azalmasına paralel olarak çocuklarda obezite sıklığının artıyor olması gelecekte diyabet, koroner arter hastalığı, yüksek tansiyon gibi kronik hastalıkların toplumlarımızı daha fazla etkileyeceği anlamına gelmektedir. Bu nedenle doğru ve dengeli beslenme ile düzenli egzersiz alışkanlığının çocuklara erken yaşlarda kazandırılması çok önemlidir.
Kalp sağlığında genetiğin yeri nedir?
Koroner arter hastalığı genetik ve çevresel faktörlerin farklı derecelerde etkileşimi ile ortaya çıkan karmaşık bir hastalıktır. İnsanlarda hastalığın gelişiminden sorumlu olabilecek genlerin tespitine yönelik çalışmalar insan genom projesi ile birlikte hız kazanmış olmakla birlikte henüz korumaya yönelik tedavi sürecini etkileyebilecek genetik hedefler belirlenmemiştir.
Bu durumda her bir bireyde ama özellikle birinci derece akrabalarında erken koroner arter hastalığı öyküsü olanlarda risk düzeyine göre varolan çevresel faktörleri (yüksek kan basıncı, yüksek kolesterol düzeyi, sigara içimi vs.) düzeltmeye yönelik maksimum gayret sarfedilmelidir.
Kalp sağlığı için altın öneriler neler olabilir? Nelere dikkat edilmeli?
Genel olarak kalp-damar hastalıklarından korunmak için alınabilecek önlemler şu şekilde özetlenebilir:
- Sigarayı bırakın,
- Fiziksel aktivitenizi artırın, günde en az 3 km tempolu yürüyüş yapın,
- Günde 5 porsiyon meyve/ sebze tüketin, kırmızı et tüketimini ve hayvansal çiftlik ürünleri tüketiminizi azaltın,
- Tuz alımınızı azaltın, sofrada tuzluk bulundurmayın,
Düzenli aralıklarla kan basıncınızı ölçtürün, kan basıncınızın 140/90 mmHg nin altında olmasına dikkat edin
Hekiminizin önerdiği sıklıkta kolesterolünüzü ölçtürün, total kolesterol rakamının 200 mg/dL, kötü huylu kolesterol düzeyinizin 160 mg, daha ideali 130 mg/dL nin altında olmasına dikkat edin
Fazla kilolarınızdan kurtulun.
Anadolu Sağlık Merkezi
8.8.2010 2 - 1799
|