Ergenlik

Ergenlik 
 
�nsanlarda meydana gelen "yeti�kinli�e ilk ad�m" evresidir. Ergenlik, �ocukluk �a�� ile yeti�kinlik �a�� aras�ndaki ge�i� d�nemidir. Ergenlik, bireyde �ocuksu tutum ve davran��lar�n�n yerini yeti�kinlik tutum ve davran��lar�n�n ald���, cinsiyet yetilerinin kazan�ld���, bireyin eri�kin rol�ne psikolojik ve somatik olarak haz�rland��� d�nemdir. �ocukluk �a�� olarak adland�r�lan ya�larda, sosyal toplum bilinci (s�perego) geli�memi�ken, ergenlik d�nemine giren gen�lerde toplumsal kabullenilme, bir grubun par�as� olma (s�perego ve ego) kavramlar� geli�ir. V�cut hormonlar�n�dan cinsiyet ile ilgili olan (sekonder cinsiyet hormonlar�) �strojen veya androjenlerin �retimi bu d�nemde pik yapt���ndan ergen aday�n�n psikolojisi sebepsiz de�i�imler g�sterir.Genel olarak 11-20 ya� aras� ergenlik d�nemi olarak adland�r�l�r.
Ergenli�e giri� ya��; genetik (ailesel), �rk, sosyoekonomik �artlar (�ocuk ya�ta evlendirme, a��r bedensel y�k alt�nda �al��t�r�lan �ocuklar) ve iklim gibi fakt�rlerden etkilenir. Baz� Zenci kabileleri ve eski Araplarda ergenlik iklimin etkisiyle daha erken ba�larken Kuzey yar�m k�redeki Norve�, Finlandiya gibi az g�ne� alan so�uk b�lgelerde ergenlik ya�� daha ge�tir.
Ergenli�e giri� i�in kesin bir zaman yoksa da genel olarak k�zlar 9-13 ya� aras�nda ve erkeklerden daha erken ergenli�e girerler. Bu nedenle ya�am�n bu d�neminde k�zlar -erkekler kendilerini yakalay�ncaya kadar- birka� y�l erkeklerden daha uzun ve daha olgundurlar.
Ergenlikde G�r�len De�i�iklikler

Kad�nlarda

V�cut a��rl��� 6-18 kg artar. Boylar� 10-20 cm uzar. G���sler ��kar, adet kanamas� ba�lar (menarj), k�llanma meydana gelir (pubarj). Hormonal salg�lar artt��� i�in deri ya�lan�r ve sivilcelenme olur. Overler (yumurtal�k), folik�llerde her ay bir ovumu (yumurta h�cresi) geli�tirir. Yumurta, Ovaryum folik�l�nden, fallop t�plerinden biri arac�l���yla uterus a(rahim)ge�er. E�er bu yumurta bir [[sperm]dol]le d�llenirse rahme implante olur ve orada bir fet�s, plasenta ve f�tal(fetal) membranlar geli�ir. Yumurta d�llenmezse "adet kanamas�" (menarj) yolu ile v�cuttan at�l�r.Cinsel organ�nda k�llanmalar g�r�l�r

Erkeklerde

V�cut a��rl��� 7-20 kg artar. Boylar� 10-30 cm uzar. Ses �atalla�maya ba�layarak erke�e has bi�imde kal�nla��r. Deri ya�lan�r ve sivilce ��kar. Pubertal at�l�m ad� verilen boyca uzama, hacimce irile�me ba�lar. Kas dokusu artarak v�cuda iri erkeksi g�r�n�m verir. Y�z, kollar, corpus penis (penis cismi) hari� genital alan, g���s ve bacaklar erke�e has bi�imde t�ylenir. Androjen (erkeklik hormonu) salg�s�n�n zirve yapmas� nedeniyle penis ve testisler olgunla�maya ba�lar. Bu da peniste erektilite (ereksiyon) ve uyar�labilme (excitability) kabiliyeti artar, testisler erkek gamet (�reme h�cresi) olan spermleri �retmeye ba�lar.K�zlara b�y�k ilgi duyar ve bu ilgisini onlara yans�t�r.Kendi zihinlerinde duygusal �at��malara girerler ve s�k�nt�ya d��erler.
 
Ergen ne hisseder,nas�l davranmak ister?

. Ergenin genel olarak duygular�nda istikrars�zl�k oldu�u g�r�l�r. Bir g�n �nce �ok mutlu ve enerjik olan ergen ertesi g�n kabu�una �ekilmi� ve bitkin olabilir. Duygular anl�k olarak bile de�i�kenlik arz edebilir. Bu nedenle ebeveynin bunu kabul etmesi ve her defas�nda “Daha d�n iyiydin, �imdi ne oldu?” t�r�nde sorgulamalara ve bask�c� yakla��mlara girmemesi gerekir.

. Bu d�nemde ergen duygular�n� �ok dolu ve co�kulu ya�ar. Gerek ses tonu ve vurgulamalar� ve gerekse mimikleri �nceki d�neme g�re duygular�n� daha fazla ifade ediyor niteliktedir.

. Di�er d�nemlere g�re daha yo�un hayal kurar ve ger�ekten zaman zaman uzakla��r. Bu hayaller gelecek planlar�n� kapsayabilece�i gibi genellikle kar�� cinsle ilgili hayaller olabilmektedir.
 
. Ergen zaman zaman yaln�z kalma iste�i i�inde olabilir. Odas�na �ekilen ve yaln�z kalmak istedi�ini s�yleyen bir ergenin ciddi bir sorunu oldu�u d���n�l�p kayg�lan�lmamal�d�r.

. Ergen kendisi ile ba� ba�a kal�p ya�ad�klar�n�n muhasebesini yapma ihtiyac� hissedebilir.. Ergen kendini yorgun hissedebilir, buna ba�l� olarak �al��maya kar�� isteksizdir. V�cut enerjisi �deta b�y�meye harcan�yor gibidir.

. Ergen ya�ad��� bedensel de�i�imlere ba�l� olarak �ekinebilir ve kendini saklama ve bu de�i�imlerden �evreyi haberdar etmeme iste�i i�inde olabilir.. Yeni �eyler deneme merak� artm��t�r.

. Bu d�nemde arkada� �ok �nemli bir noktadad�r. Bu nedenle arkada� se�imi konusunda ergenin dikkatli olmas� ve ailenin hassas davranmas� gerekir.

. Bu d�nemde ergenin fark edilme ve takdir edilme ihtiyac� vard�r. Bu ihtiyac�n� aile i�inde gideremeyen ergen, farkl� arkada� gruplar�nda bu ihtiyac�n� giderebilir.
 
Ergenlik d�nemi ruhsal s�k�nt�

Bu d�nemde depresyonlarda art�� g�r�lmez. �zg�ven problemi, kar�� cinsle ilgili ya�anan problemler, okul ve aile i�i problemler buna sebebiyet verebilir. Genellikle k�sa s�reli ya�an�r ve m�dahale gerekmez. Ergen kendini �zg�n ve k�t� hissetmiyordur; ancak g�nl�k hayat�na devam edebilir. Ger�ek depresyonlarda ise intihara kadar varan d���nceler geli�tirmi� olabilir ergen. Kendini b�sb�t�n de�ersiz hissediyordur. Bunun sebepleri aras�nda; yak�nlar�n� �zmek, �l�m� merak, yaln�zl�k duygusu, �ocukluktan gelen sevgi yoksunlu�u, �l�m-ayr�l�k vb. gibi travmatik s�re�ler vard�r. Bunlar d���nda ergen zaman zaman �fke patlamalar� ya�ayabilir. Bu esnada onunla konu�maya �al��mak anlams�zd�r. Sakinle�mesini beklemek gerekir. Yeme bozukluklar� ise bir ba�ka sorundur. �zellikle �ok yemek yeme veya yeme�i reddetme ve s�rekli, kilolu oldu�unu d���nme ergende a��lmas� gereken sorunlardand�r.

Aileye d��en g�rev

Ergen her �eyden �nce anla��lma ve de�er g�rme duygusunu ya�amal�d�r. Bu nedenle ebeveynin bu duygular� ya�atma ad�na s�z ve davran��lar� konusunda hassas olmas� gerekir. Aksi takdirde ergen bu duygular�n� tatmin ad�na farkl� �evrelere ihtiya� duyacakt�r.

Ergenle fikir al��veri�leri yap�lmal�; ergen, aile konular� d���nda tutulmamal�d�r.

�e�itli sorun ve konularda ergen objektif bir bi�imde sayg�yla dinlenmeli ve ortak paydalar bulunmaya �al���lmal�d�r.

Nasihatler genellikle i�e yaramaz, sadece ergenin o an ebeveyni dinlemesini sa�lar, uzun vadede ��z�m de�ildir.

Ergenin arkada�lar� ele�tirilmemeli, ebeveyn bu konuda ergenin arkada�lar�n� tan�ma yoluna gitmeli ve bunu �ocu�una hissettirmelidir. Akabinde �ayet ho� olmayan bir durum varsa bu, ergenle payla��labilir. Fakat tan�madan ele�tirmek ergenin ebeveynini haks�z bulmas�ndan ba�ka bir i�e yaramaz.

Sevgi eksik edilmemelidir.

Ergenin odas�na s�k s�k (ergen istemiyorsa hi�) girilmemelidir.

Evdeki genel ortam�n gergin olmamas�na dikkat edilmelidir.

Ergenlik d�nemi �at��mal� ve gergin ge�iyorsa bir uzmandan destek al�nmal�d�r.