Uzm. Dr. Ayt�l G�rb�z T�kel
Psikiyatri
Alan ara�t�rmalar�n�n �o�u, sosyal fobinin kad�nlarda erkeklerden daha s�k g�r�ld���n� ortaya koymaktad�r. Klinik ara�t�rmalarda ise, sosyal fobinin her iki cinsiyette e�it oranlarda bulundu�u ya da erkeklerin �o�unlukta oldu�u dikkati �ekmektedir.
Toplumsal d�zeyde ortaya ��kan bu fark�n, kad�n ve erkeklerin, durumlar�yla ba�a ��kmada farkl� stratejileri benimsemelerine ba�l� olabilece�i ileri s�r�lm��t�r. Erkeklerin, sosyal fobileriyle ba�a ��kmak i�in daha fazla alkol kullan�yor olabilecekleri ve bunun da belirtilerin gizlenmesi ve sosyal fobinin erkeklerde beklenenden az ��kmas� sonucunu do�urabilece�i belirtilmektedir.
Di�er yandan, sosyal fobik kad�nlar�n evde oturmay� ba�a ��kma yolu olarak benimseyebildikleri ve kliniklere bu nedenle erkeklerden daha az ba�vurduklar� ileri s�r�lm��t�r .
Bekar ya da bo�anm�� ki�iler, kontrollere g�re daha b�y�k bir olas�l�kla sosyal fobiden yak�nmaktad�rlar .
Sosyal fobi erken ya�larda, s�kl�kla ergenlik d�neminde ba�lamaktad�r. Ara�t�rmalarda, ortalama ba�lama ya��n�n 14.6 ila 20 oldu�u bildirilmi�tir
Sosyal fobinin yeterince tan�nmamas�n�n nedenleri
Birinci basamak sa�l�k kurumlar�nda �al��an hekimlerin, sosyal fobi kavram�yla pek fazla tan���k olmad�klar� dikkati �ekmektedir. Sosyal fobinin, hastan�n hekime ba�vurmas�n�n birinci nedeni olmaktan �ok, s�kl�kla di�er nedenlere eklenen bir konuma sahip olmas�, bu bozuklu�un tan�nmas�yla ilgili g��l��� art�rmaktad�r.
Birincil sosyal fobi hastas�, depresyon, panik bozuklu�u ve alkolizm gibi di�er durumlar ortaya ��k�ncaya dek tedavi i�in ba�vurmayabilmektedir. Hekimler ise, di�er durumlar� tan�y�p, tedavi edebilirken, sosyal fobiyi g�zden ka��rabilmektedir.
Sosyal fobinin az tan�nmas�na katk�da bulunan en �nemli etkenlerden biri de, bu duruma s�kl�kla e�lik eden ka��nma ve davran�� inhibisyonunun, basit�e, normal utanga�l�k ve sosyal tedirginli�in abart�l� bir g�r�n�m� olarak alg�lanmas�d�r.
Utanga�l�k, farkl� k�lt�rlerde normal davran�� olarak kabul edilebilmekte ve belirgin bir yeti yitiminin varl���nda bile, bu durum doktora ba�vurma nedeni olarak g�r�lmeyebilmektedir.
Sosyal fobiden yak�nanlar, s�kl�kla durumlar�yla ba�a ��kmada kendilerine yard�mc� olan ya�am bi�imi stratejileri geli�tirmektedirler. Bu stratejiler, hastalar�n sosyal i�levlerini s�n�rlarken, ya�amlar� �zerindeki k�s�tlanmay� kabul etmeleri ve tedavi aray���na y�nelmemeleri sonucunu do�urmaktad�r.
�rne�in, bir kad�n, sosyal etkile�imlerden korku duymas� nedeniyle, “ev han�m�” olmay� i� aramaya tercih edebilmektedir.
Bir�ok insan belirli sosyal durumlarda ge�ici olarak anksiyete ya�ayabilmektedir. Toplumda sosyal anksiyetenin tarand��� bir �al��mada, kalabal�k �n�nde konu�man�n , en korkulan durum oldu�u saptanm��t�r.
Bunu, tan�d�k ki�ilerden olu�an k���k bir grup �n�nde konu�mak , otorite konumundaki ki�ilerle g�r��mek , sosyal toplant�lara kat�lmak , yabanc�larla konu�mak ya da yeni insanlar tan�mak , ba�kalar�n�n �n�nde yemek yemek ya da yaz� yazmak izlemektedir
Sosyal fobi terimi ilk kez di�er insanlar�n yan�nda yeme, i�me, titreme, k�zarma, konu�ma, yazma ya da kusma korkusu olarak tan�mlanm�� ve temel �zelli�inin ba�kalar�n�n g�z�nde g�l�n� duruma d��me korkusu oldu�u vurgulanm��t�r .
G�n�m�zde sosyal fobi, ki�inin, k���k duruma d��ece�i ya da utan� duyaca�� bir bi�imde davranaca�� gerek�esiyle, ba�kalar�n�n dikkatli bak��lar�yla kar��la�t���, sosyal ya da belli bir eylemin ger�ekle�tirildi�i durumlardan belirgin ve s�rekli bir korku duymas� olarak tan�mlanmaktad�r.
Sosyal fobik ki�i, ba�kalar� taraf�ndan incelendi�ini ve ele�tirilebilece�ini d���nd��� bu t�r durumlarda a��r� bir anksiyete ya�amakta, bir yandan da anksiyetenin bedensel belirtilerinin ba�kalar� taraf�ndan farkedilmesinden ve bunun sonucunda rezil olmak ya da g�l�n� duruma d��mekten korkmaktad�r. Sosyal fobik hastalarda g�zlemlenen en yayg�n bedensel belirtilerin; �arp�nt� , titreme , terleme , kas gerginli�i , midede rahats�zl�k hissi , a��z kurulu�u , so�uk ve s�cak basmas� ve ba�ta bas�n� hissi ya da ba� a�r�s� oldu�u bildirilmi�tir..
Sosyal fobik ki�i, anksiyete belirtilerinden kurtulma �abas� i�inde, s�kl�kla bunlar� ba�latan durumlardan ka��nma e�ilimi g�sterir. Ancak, hastalar t�m ka��nma �abalar�na kar��n, bu t�r ortamlara girmek durumunda kalabilirler. B�yle bir olas�l�k ki�ide beklenti anksiyetesine neden olur.
28.2.2011 - 5722
|