|
Ortalama menopoz yaşı 50 civarındadır. Menopozun erken başlaması sıklıkla “prematür menopoz” ile karıştırılır.
Fakat gerçekte her ikisi de farklı durumları anlatır. Eğer menopoz 45 yaşından önce başlarsa erken menopoz, 40 yaşından önce başlarsa prematür menopoz olarak tanımlanır. Erken veya prematür menopoz, aslında çoğumuzun tahmin ettiğinden daha sık görülür. 15-45 yaş arası kadınların yüzde 1’i bu durumdan etkilenmektedir
Erken Menopozun Nedenleri Nelerdir?
Sıklıkla genç yaşta menopoza girme nedeni bulunamaz. Bu, kadınlar için kabul edilmesi çok zor bir durumdur ve özellikle çocuk sahibi olmayı geciktiren kadınlar açısından oldukça yıkıcı ve travmatik olabilir. Erken yaşta menopozun olası nedenleri şunlardır: Prematür over yetmezliği Prematür over yetmezliği olan kadınların yumurtalıkları (overler) erken yaşta çalışmayı bırakmış demektir. Hem yumurta üretimi hem de yumurtlamak için gerekli hormon üretimi olmaz. Bağışıklık bozukluğuyla ilgili hastalıklar (otoimmün hastalıklar), prematür over yetmezliği olgularının yüzde 65’inden sorumludur.
Bu hastalıklarda bireyin bağışıklık sistemi henüz bilinmeyen nedenlerle kendi vücudunu düşman olarak görür ve kendi organlarını, dokularını yabancı doku gibi algılar. Yumurtalık ve ürünlerine karşı antikor üretip onları tahrip eder. Bu durum erken menopozun ortaya çıkmasına yol açar. Genetik faktörler de bu durumdan sorumlu olabilir. Menopoza girme yaşını belirleyen en temel etkenlerden biri, kişinin annesinin menopoza girme yaşıdır.
Olguların yüzde 5’inde kadınlar annelerinin izinden gider ve erken menopoza girerler. Bazı kadınlar X kro-mozomundaki bozukluklar (Turner -XO- sendromu, Fragile X sendromu) ile doğar ve menopozun görülmesi gereken zamandan önce yumurta üretimi bozulur. Bazı kadınlarsa az sayıda yumurtayla doğmuştur ve menopoz, olması gereken zamandan önce olur. Prematür over yetmezliğinde kadınlar ara ara adet görebilirler ve nadiren bu süreçte kendiliğinden gebe kalabilirler. Prematür over yetmezliğinde kısırlık önemli bir problemdir ve çocuk sahibi olmayı geciktirmiş çiftler için yıkıcı olabilir.
Bu durumdaki kadınlarda kısırlık tedavisinde başarı şansı düşüktür. Bazı çiftler başkasının (donör) yumurtasıyla tüp bebek yaptırarak gebe kalmayı düşünebilir. Bu uygulamada başkasının yumurtasıyla eşinin spermi laboratuvar ortamında döllendikten sonra kadının rahmine konur. Cerrahi menopoz Cerrahi menopoz, bir kişinin bazı sağlık problemleri nedeniyle bilinçli olarak menopoza sokulması demektir.
Endometriozis (üreme çağındaki kadınlarda görülen bir hastalık; çikolata kiti diye bilinir), tubaovarian abse veya yumurtalık tümörü nedeniyle iki taraflı yumurtalığın çıkarılması (ooforektomi) yapılabilir. Bu cerrahiler dramatik olarak yumurtalık fonksiyonlarını sonlandırır ve östrojen düzeyleri aniden düşer ve kadın menopoza girer. Kanser tedavisi sonrası menopoz kanser tedavisi için uygulanan ilaç tedavisi (kemoterapi) veya ışın (radyasyon) tedavisi sonrası meydana gelebilir.
Kemoterapi ve radyasyon kanser hücrelerini öldürebilir ancak maalesef aynı zamanda sağlıklı hücreleri de öldürür. Özellikle saç hücreleri, sindirim ve yumurtalık hücreleri risk altındadır. Bazı kadınlar geçici olarak, bazıları ise kalıcı olarak menopoza girer.
Bu tedaviler erken yaşta verilirse erken menopoz görülür. Enfeksiyon Enfeksiyon da erken menopozla bağlantılı olabilir. Kabakulak ve tüberküloz gibi enfeksiyonlar yumurtalıkları etkileyebilir ve hormonal dengeyi bozabilir.
Benzer şekilde ruhsal stres de yardımcı bir etken olmakla beraber tek başına erken menopoza yol açması beklenen bir etken değildir. Erken menopoz bulguları nelerdir? Prematür menopoz belirtileri esas olarak doğal menopozla aynıdır. Kadınlar gece terlemeleri, ateş basmaları, vajinal kuruluk, uykusuzluk ve konsantrasyon bozukluğu, anksiyete, depresyon, unutkanlık, libido kaybı, baş ağrısı, eklem ve kas ağrısından şikayet ederler.
Sıklıkla vücut şekil değişikleri görülür, karın çevresinde yağ birikimi ve vücutta su tutulumu olur. Uzun sürede görülen en önemli sorunlardan birisi kemik erimesi ve kırık riskidir (osteoporoz). Erken ve prematür menopozda belirtiler, 45 yaşından sonra olan menopozdan daha şiddetli olma eğilimindedir. Çünkü erken menopoz sıklıkla hastalık, cerrahi veya genetik nedenlere bağlıdır, vücutta hızlı bir östrojen düşüşü görülür. Bu da kadınların menopoza çok daha hızlı girmesine neden olur.
Herkese Sağlık Dergisi
23.9.2010 - 2302
|