Stomatit a��z mukozas�n�n akut ya da kronik bi�imde iltihaplanmas�d�r. A��z mukozas�nda enfeksiyona yol a�abilecek duruma gelmi� �e�itli mikroplar�n varl���na ba�l� olarak geli�ir.
Kanamal� Stomatit kolayca kanayan di�eti mukozas�n�n k�zarmas� ve �i�mesi ile kendini belli eder. �o�u kez genel bir hastal��a, zehirlenmeye ya da vitamin yetmezli�ine ba�l�d�r. Yunanca’da stoma “a��z”, itis “iltihap” demektir. Stomatit geni� anlam�yla a��z i�indeki b�t�n iltihaplan i�erir. Dar anlam�yla ise ger�ek a��z bo�lu�u mukozas�yla s�n�rl� olarak kullan�l�r.
�ltihap dildeyse glossit, di�eti mukozas�ndaysa jinjivit ad�n� al�r. A��z mukozas� do�rudan do�ruya a��zdaki nedenlerle kolayca hastalan�r. Ayr�ca baz� genel hastal�klar�n da ilk belirtileri a��zda ortaya ��kar. Bu nedenle a��z i�i iltihaplar� birincil ve ikincil olarak ikiye ayr�l�r. �lki ba�ka hastal�klara ba�l� olmadan geli�ir. �kincil olanlar ba�ka organlann hastalanmas�ndan sonra ortaya ��kar.
A��zi�i iltihab�n�n ba�l�ca t�rleri aras�nda a��z nezlesi ile eks�dal�, �lserli, kangrenli, kanamal� ve aftl� iltihaplar say�labilir.
A��z Nezlesi
En s�k g�r�len ve en az zararl� t�rd�r. A��zdaki yerle�ik bakteri floras�n�n, genel ve yerel �e�itli durumlara ba�l� olarak hastal�k yapabilme yetene�i kazanmas�ndan kaynaklan�r. Her ya�ta g�r�lebilir. �zellikle iyi beslenmeyen �ocuklarda, di� ��karan bebeklerde ve k�zam�k, k�z�l, su�i�e�i, k�zam�k��k gibi d�k�nt�l� hastal�klar s�ras�nda ortaya ��kar. Eri�kinlerde ba�l�ca nedenleri di� ta�lar� ve uygun olmayan di� protezlerinin kullan�lmas�d�r.
Sindirim bozukluklar�, y�ksek ate�, �rseleyici yiyecekler, �ok s�cak i�ecekler ve sigara da a��zda bu tip iltihap yapabilir. A��z nezlesinin s�k rastlanan bir ba�ka nedeni vitamin eksikli�idir. Art�k iskorb�t ve beriberi gibi a��r vitamin yetmezliklerinden kaynaklanan hastal�klar dengeli beslenme bilinci ve olanaklar�n�n bulundu�u �lkelerin g�ndeminden ��km��t�r. Ama yetersiz ve dengesiz beslenmeye ya da v�cuttaki i�lev bozukluklar�na ba�l� olarak gizli vitamin eksikli�i hastal�klar� g�r�lmektedir.
A��z nezlesi genellikle a��z bo�lu�unda k�rm�z�l�kla ortaya ��kar. �o�u kez dil ve dudaklarda yayg�n ve tekd�ze k�zar�kl�klar g�r�l�r. Hasta a�z�nda kuruma ve yanma duyar. Yutma ve �i�neme hareketleri g��le�ir. Bu tip a��zi�i iltihaplar�, mikrop �ld�r�c� gargaralar kullan�larak tedavi edilebilir. Ayr�ca a�r� ve yanma duyumunu ortadan kald�ran hafif uyu�turucu ve mikrop �ld�r�c� ila�lar yararl� olabilir. �ltihap vitamin eksikli�ine ba�l�ysa tedavi eksik olan vitaminlerin kar��lanmas�na dayan�r.
Eks�dahl� A��zi�i �ltihab�
Mukozada �st� beyaz renkli a��r bir iltihaplanma bi�iminde ortaya ��kar. Genellikle �lserli stomatitin ba�lang�c�d�r. Ba�l�ca nedenleri a��z nezlesininkiyle ayn�d�r. Baz� meslek hastal�klar� ve kimyasal maddelerin yol a�t��� kronik zehirlenmeler de a��zda bu tip iltihaba neden olur. Bunlar�n ba��nda gelen kur�un ve civa zehirlenmeleri �zellikle di�eti ve bazen dil iltihab�na yol a�ar. A��zdaki iltihaplanma b�t�n v�cudu etkileyen hastal�kla birlikte tedavi edilir.
�lserli A��zi�i �ltihab�
A��z nezlesinden de, eks�dal� a��zi�i iltihab�ndan da a��rd�r. Genellikle salg�n bi�iminde ortaya ��kar ve a��z bo�lu�unun temizli�ine �zen g�sterilmemesi durumunda kolayca bula��r. �ltihap di��ilerinde ba�lar. Daha sonra b�t�n a�za yay�l�r. Di� k�klerine, hatta dudaklara da yay�lan sar�ms� bir eks�daya ve a�r�l� �i�kinli�e neden olur. �lserli a��zi�i iltihab� Fusobacterium ve spiroketlerin etken oldu�u Vincent anjini gibi yutak enfeksiyonlar�na ba�l� olarak ortaya ��kabilir. �lk �i�kinlik evresinin ard�ndan �ok yava� iyile�en �lser ve yaralar�n belirdi�i bu tip a��zi�i iltihab�nda mikrop �ld�r�c� gargaralar yeterli de�ildir. Ayr�ca antibiyotik ve s�lfamitlere dayanan genel bir tedavi uygulan�r; baz� olgularda kortizon da gerekebilir.
Kangrenli A��zi�i �ltihab�
�lserli tipin son evresidir. Organizman�n a��n �l��de g��ten d��t��� durumlarda g�r�l�r ve doku �l�m�ne yol a�ar.
Kanamal� A��zi�i �ltihab�
Kanamalarla ortaya ��kan a��z mukozas� iltihab�d�r. Genellikle a��zdaki belirli bir nedenden kaynaklanmaz. P�ht�la�ma bozukluklar�, karaci�er ve kalp-damar hastal�klar�, zehirlenmeler ve vitamin yetmezlikleri (niyasin ve C vitamini eksikli�i) gibi genel hastal�klar�n bir belirtisidir. Akut l�semi, B12 vitamini eksikli�ine ba�l� kans�zl�k, tifo, s�tma gibi hastal�klar s�ras�nda da s�k g�r�l�r. Tedavi genel hastal��a ba�l� olarak y�r�t�l�r.
Aftl� A��zi�i �ltihab�
�o�u kez vir�slerden kaynaklan�r. Genellikle s�t �ocuklar�nda, gebe kad�nlarda ve sindirim
bozuklu�u �ekenlerde g�r�l�r. Baz� insanlarda ceviz, badem, �ilek gibi belirili besinlerin yenmesiyle aftl� olu�umlar�n yinelendi�i g�z �n�ne al�n�rsa bu hastal���n alerjik bir boyutu da oldu�u s�ylenebilir.
Hastal�k titreme ve ate� y�kselmesiyle birden ortaya ��kar. Daha sonra a��z bo�lu�unda �ok a�r�l� �lserlere d�n��en s�v� dolu kabarc�klar g�r�l�r. Hastal�k h�zl� gidi�lidir ve 1-2 haftada iyile�ir. Gargara bi�iminde b�lgesel tedavinin yan� s�ra antibiyotikler ve kortizonla genel tedavi uygulan�r.
14.1.2011 - 4169
|