Rinit, burun i�i mukozan�n iltihabi bir rahats�zl��� olup �e�itli sebeplere ba�l� olabilir. Enfeksiy�z, non-enfeksiy�z, alerjik ve non-alerjik rinit olarak incelenebilir. Alerjik rinit (AR=saman nezlesi) en s�k g�r�len tipi (%10-25) olup; di�er alerjik hastal�klar gibi giderek artan s�kl�kta kar��m�za ��kmaktad�r.
Saman nezlesi, klinik olarak mevsimsel, y�l boyu s�ren ve y�l boyu s�r�p mevsimsel art��lar g�steren klinik bulgular� nedeniyle �� grupta incelenebilir. Bu s�n�flaman�n yan� s�ra g�n�m�zde bulgular�n devaml�l���, ciddiyeti ve ya�am kalitesi parametrelerini baz alan intermitan (aral�kl�) veya persistan (devaml�); hafif ya da orta/a��r s�n�flamalar� da kullan�lmaktad�r. Saman nezlesi, burun t�kan�kl���, burun ak�nt�s�, hap�urma, burun ka��nt�s� bulgular�n�n en az ikisi veya daha fazlas� ile karakterizedir. Bulgular g�nde bir saatten fazla s�rmelidir.
Hastal�ktan sorumlu alerjenler; polenler, k�f mantar� sporlar�, ev tozu akarlar�, havyan kaynakl� proteinler ve hamam b�ce�i ��kart�lar�d�r. Nadiren g�da alerjenleri de saman nezlesi gibi solunum yolu alerjilerine neden olabilir.
Saman nezlesinde tan�, bu hastal��a ait �zel baz� sorularla al�nan ayr�nt�l� bir hastal�k hikayesi; burun, sin�sler, bo�az b�lgesi ve akci�erlerin ayr�nt�l� muayenesi ile birlikte genel bir fizik muayene ile beraber laboratuar testleri yard�m� ile konulabilir. Hastadan �ikayetler ��renilirken kapal� u�lu sorular (Burun t�kan�kl��� var m�? Burunda su gibi ak�nt� var m�? Burunda ka��nt� var m�? Hap�urma var m�? gibi) sorularak durum netle�tirilebilir. Bunun yan�nda hastada olabilecek g�z, kulak, bo�az ve sin�slere ait bulgular sorulmal�d�r. �st hava yolunun b�ylece sorgulanmas�ndan sonra, alerjik ast�m i�in de b�y�k risk alt�nda olan bu hasta grubunda �ks�r�k, nefes darl���, h�r�lt�l� solunum, ast�m n�beti gibi ast�ma ait bulgular�n da sorgulanmas� mutlaka gereklidir. Hastalar�n soyge�mi�leri de yol g�sterici olabilir. Ailede ba�ka bireylerde alerjinin var olup olmad��� mutlaka sorulmal�d�r. Saman nezlesi olan bir hastan�n ailesinde de genellikle alerjik hastal�k (rinit, astma, atopik dermatit gibi) olabilir.
Mevsimsel �zellikli saman nezlesi olan hastalarda burunda su gibi ak�nt� ve hap�urma en �nde giden bulgulard�r; buna ra�men y�l boyu alerjik nezlesi olan vakalrda ise daha s�kl�kla burun t�kan�kl��� bulgusu g�r�l�r. Hastalar�n bulgular�n�n olu�ma d�nemleri de �nemlidir. Polenler saman nezlesinin en �nemli nedenidirler. Bu nedenle polen alerjisine daha hastal�k hikayesi al�n�rken tan� konulabilir. �lkeden �lkeye, bitki �rt�s� ve iklim �e�itlili�ine g�re farkl�l�klar g�stermekle birlikte �o�unlukla polenler k�� haricinde di�er mevsimlerde mevs,msel saman nezlesine neden olabilmektedir. �lkemizde a�a� polenleri en erken polenizasyona ve bulgulara neden olan alerjenlerdir. A�a� polenlerinin �ubat ay�n�n ortas�ndan ba�lay�p Nisan ay� sonuna kadar polenizasyon yapt��� bilinmektedir. �ay�r otu polenleri ise May�s ay� ortas�ndan A�ustos ay� ba��na kadar polenizasyon yaparlar. Son baharda (Temmuz ay� ortalar�ndan Ekim ay�na kadar) ise yabani ot polenleri bulgular�n olu�mas�ndan sorumlu alerjenlerdir. Mantar sporlar� da �nemli bir alerjik nezle etkeni olup y�l boyu �nemli alerjen kayna�� olabilirler. Ancak; daha �ok May�s ve Ekim aylar� aras�nda en �ok kar��la��l�rlar.
Muayenede burunla birlikte di�er �st solunum yolu da dikkatlice g�zden ge�irilmelidir. Ba� boyun, g���s ve kom�u b�lgelerin de muayenesi yap�lmal�d�r.
Alerjik nezle tan�s�; hikaye ve iyi bir muayene ard�ndan yap�lacak testlerle desteklenmelidir. Bug�n i�in bir�ok alerjen deri testlerinde uygulanmak �zere standardize edilmi� halde haz�rlanm��t�r. Bu test materyalleri ile uygulanabilecek en g�venilir test deri prick testidir. Ancak test mutlaka bir alerji ve imm�noloji uzman�nca yap�lmal� ve yorumlanmal�d�r. Testin duyarl�l��� ve �zg�ll��� olduk�a y�ksek olup kolayca tekrar edilebilir olmas� en �nemli avantajlar�d�r. Hastalar en az 1 hafta-10 g�n �nce e�er al�yorlarsa antihistaminik (alerji ila�lar�), antidepresan, grip ila�lar� gibi tedavilerini kesmelidirler. Test esnas�nda pozitif ve negatif kontrol mutlaka uygulanmal�d�r.
�ntradermal testler nadiren gerekli olabilir. Bunlar d���nda kanda eozinofili (alerjik reaksiyonlardaki h�creler) ve total IgE (alerji antikoru) ara�t�rmalar� �ok s�n�rl� yararlar� olan testlerdir.
Hastalarda tarama testi olarak multi-RAST ya da phadiotop y�ntemi denilen y�ntemlerle s�k rastlanan alerjenlere �zg�l IgE antikorlar�n�n ara�t�r�lmas� kullan�labilir. Deri prick testinden korkan k���k �ocuklar, antihistaminik tedavisini kesemeyen, birlikte lezyonlu deri hastal��� olanlar veya dermografizmi olan hastalar i�in alerjene �zg�l IgE' ler bir miktar kan al�narak ara�t�r�l�r. Bu ama�la ELISA, FAST ve RAST gibi testler kullan�l�r. Ancak bu testlerin duyarl�l��� deri testlerine g�re daha azd�r.
Burun ak�nt�s�ndan al�nan s�r�nt� materyalinin eozinofili a��s�ndan incelenmesi de destekleyici olabilir.
Non-spesifik ya da alerjenle uygulanan nazal provakasyon testi (burun uyar� testi) de son derece duyarl� bir test olup; hastal���n gidi�ini takip etmek amac�yla da kullan�labilir. Spesifik nazal alerjen provakasyon testleri son derece k�ymetlidir; ancak, pahal� ekipmanlar gerektirmesi ve zaman almas� a��s�ndan g�n�m�zde halen daha �ok ara�t�rmalar i�in kullan�lmaktad�r ve rutin uygulamas� k�s�tl�d�r. �zellikle mesleksel rinitin tan�s�nda da faydal� olabilir. Radyolojik incilemeler nadiren gerekli olabilir. Bunlar d���nda ast�m a��s�ndan solunum fonksiyon testi ve gerekli ise akci�er provakasyon testleri uygulanabilir.
Sa�l�kl� g�nler dile�iyle...
Prof. Dr. Cengiz KIRMAZ
11.4.2012 - 10745
|