De�erli anne babalar,
15 y�ll�k meslek hayat�mda en �ok duydu�um ifade olan "biliyorum ama yapam�yorum " konusunda epeyce bir s�z s�ylemek i�in 15 y�l� beklemem gerekti.Nihayet belli bir birikime ula�t�ktan sonra as�l sorunun kayna��na inebilecek bir sunum haz�rlayarak sahnelere ��kt�m. Ben de daha �nce didaktik e�itimler veriyordum. �ocuk yeti�tirme, davran�� problemleri, �ocuk geli�imi, e�itimde kar��la��lan problemler gibi...Son y�llar�n moda hastal��� dikkat eksikli�i hiperaktivite vb. Herkes de "ne g�zel anlat�yorsun hocam te�ekk�r ediyoruz " diyordu.
Ancak gelinen noktada g�rd�m ki, verilen tavsiyeler anlat�lan konular bir yerde t�kan�p kal�yor. De�i�im �ok ta kolay olmuyor.Herkes yine bildi�ini okuyor. En nihayetinde �u c�mleyle kar��la��yoruz " Biliyorum ama yapam�yorum ". O zaman insanlar�n bu sorununa e�ilmek bunun ��z�m�n� bulmak gerekiyordu.
O zaman en ba�a d�nelim, biliyorum ama neyi biliyorum, �ocuk e�itiminde en temel do�rular nelerdir ? �rne�in �ocuk e�itiminde en temel do�ru . " �ocu�u d�vmeyeceksin " ba�ka " �ocu�u ba�kalar�yla kar��la�t�rmayacaks�n, k�yaslamayacaks�n " ba�ka " �ocu�un yan�nda e�ler birbirlerine �iddet i�erkli s�z ya da davran�� sergilemeyecekler ", ba�ka " ergenlere kar�� sab�rl� ve ho�g�r�l� olacaks�n ", ba�ka "�ocu�a kar�� tutarl� olacaks�n "...
Bunlar� e�itimlisinden e�itimsizine herkes biliyor de�il mi ? Psikologlar, koca koca profes�rler televizyonlara ��k�p bu en temel do�rular� balland�ra balland�ra anlat�yorlar. Bunlar� anlat�p �nl� oluyorlar, kitaplar yaz�yorlar , �ok sat�yor. Yazd�klar� ne ? �ocuk e�itiminin en temelleri. Ancak bu yeterli olmuyor. ��nk� art�k insanlar bunlar� biliyorlar, ama yapam�yorlar.
Neden ?
��nk� ; neden b�yle davrand�klar�n� bilmiyorlar, �ocu�unu neden d�vd���n� bilmiyor , neden sab�rs�z oldu�unu bilmiyor, neden �ocu�unu bir yar�� at� gibi ko�turdu�unu bilmiyor, neden �ocukla inatla�t���n� bilmiyor. B�t�n bunlar�n nedeni olarak �ocu�u g�r�yor. �ocuk yaramaz, �ocuk inat��, �ocuk ders �al��m�yor, �ocuk hi� benim s�z�m� dinlemiyor o y�zden dayak yiyor, ya da �ocuk dayak istiyor zannediyor. Ya da sistem b�yle zannediyor...Burada hemen bir hadis akl�m�za geliyor. " Ba�kalar�n�n kusurlar�n� g�rmeden �nce kendi kusurlar�n� hat�rla. " Hz. Muhammed.
Halbu ki, her�ey biz de ba�alay�p, biz de bitiyor.
��nk�; " �ocuk yeti�tirme tarz�m�z, �ocuk sahibi olunca de�il, taa kendi �ocuklu�umuzda ba�lar. "
Anne baban�n kendi davran��lar�n�n kayna�� hakk�nda bir fark�ndal��� olmadan do�ru davran��a ge�mesi m�mk�n olmuyor. Sebeplerin mekanizmas� ile y�zle�meden sadece yoluna devam etmek istiyorlar.
Pekala o zaman �nce neyi anlamal�y�z ?
" Tohum d��t��� toprakta yeti�ir. " Bu �ocuk ben O'na nas�l davran�yorsam, ne ��retiyorsam, nas�l bir ileti�imde bulunuyorsam O'da bana �yle kar��l�k veriyor. O tohumun topra�� benim. O zaman �yleyse, ben de kendi �ocuklu�umda kendi ebevynlerimden ne ��rendiysem �yle ya��yorum ve �yle anne babal�k yap�yorum. Yani, biliyorum ama yapamyorumun kayna�� benim kendi �ocuklu�um olmal�.
"Her �ey birbiriyle ba�lant�l�d�r, teklik �oklu�u , �okluk tekli�i bar�nd�r�r. " Buda'n�n bu s�z� ve " �evresinden soyutlayarak hi� bir �eyi anlayamazs�n " s�z� anne ile �ocuk aras�ndaki ili�kiyi ve ��renmelerin b�y�k bir k�sm�n�n bu ili�kide sakl� oldu�unu �arp�c� bir �ekilde yans�t�r. Halk aras�nda ayn� anas�na �ekmi�, ayn� babas�n�n huylar�, gibi s�ylemler , genetik bir ge�i�i de�il, sosyal ��renme kuram�n� do�rular. Ancak insanlar genetik bir sebepe ba�layarak kusurun kendinden kaynaklanmayan ya da de�i�tirilemez oldu�unu d���n�rler.
Burada en s�k kullan�lan ilkel bir savunma mekanizmas� devreye girer : "�NKAR "
�imdi inkar savunma mekanizmas�n� k�rman�n zaman� geldi. Biliyorum ama yapam�yorumun ana nedenlerinden biri, sebeplerin kayna��nda kendini g�rmeyen kendi yap�p ettiklerinin �ocu�a nas�l yans�d���n� farketmeyen ve as�l �nemlisi kendi �ocuklu�undan getirdi�i malzemenin �imdi �ocuk yeti�tirirken bang�r bang�r i�ledi�ini fark etmemesidir.
�nl� �ocuk psikiyatristi Winnicott ��yle der :
"�ocuk yeti�tirmede iki temel konu �nemlidir ,
1. Olmas� gerekenlerin olmamas�
2. Olmamas� gerekenlerin olmas�
G�r�ld��� �zere Winnicott �evresel etmenlerin �nemini iki c�mlede �zetlemi�. O halde �evre dedi�imiz nedir ?
1.Nas�l bir ailede b�y�d�k ?
2.Nas�l bir �evrede b�y�d�k
Nas�l bir ailede ve nas�l bir �evrede b�y�d���m�z �ok �nemli !
��inde b�y�d���m�z ailede �unlar� ��reniriz ?
1.Var m�y�m yokmuyum?
2.Seviliyor ve �zleniyormuyum? Ama ko�ulsuz
3.De�erli miyim?
4.Kabul ediliyor muyum? Oldu�um gibi.
5.G��l� m�y�m ? Hayatta bir de�i�iklik ben de yapabilir miyim?
Bunlar� ��renmek i�in de �u �ablonu kullan�r�z :
Asl�nda Ben kimim ?
1. Ebeveynimin benimle ili�kisi nas�ld�
2. Ebeveynlerimin kendi aralar�ndaki ili�ki nas�ld�
3. Ebeveynlerimin di�er insanlarla ili�kisi nas�ld�
4. Ebeynlermin t�m evrenle olan ili�kisi nas�ld�
Peki o halde , nas�l davranmal�y�mdan �nce asl�nda ben kimim sorusuna "�nkar Savunma mekanizmas� " kullanmadan t�m ger�ekli�iyle yan�t bulmak, Sonra ge�mi�in bug�nk� davran��lar�mdaki etkilerini bulmak, B�ylelikle de�i�im i�in �nce haz�r hale gelmek gerekiyor.
Burada hi�bir psikolo�un es ge�emeyece�i Yunus'un m�thi� psikoloji tarifini hat�rlamak gerekiyor " �lim ilim bilmektir, ilim kendin bilmektir, sen kendini bilmez isen bu nice ilimdir. "
�imdi "biliyorum ama yapam�yorum " diyen ebeveynlerin bug�nk� tutum ve davran��lar�nda yukar�da bahsetti�im " Ben Kimim " �ablonuna bakarak ge�mi�te bana ne ��rettiler ? ve ben bug�n ne yap�yorum? sorlar�na yan�t vermeleri gerekiyor. Sonra �ocuk yeti�tirmenin bilimsel do�rular�n� yapabilmek i�in davran�� de�i�tirmek gerekiyor.
�nl� bir �in atas�z� ne diyor ? "Tanr�m, De�i�tirebilece�im �eyler i�in g�� ve cesaret, de�i�tiremeyece�im �eyler i�in sab�r, en �nemlisi de ikisi aras�ndaki fark� anlayabilmelk i�in de AKIL istiyorum. "
Makalemi de�i�imin m�mk�n olu�una dair m�thi� bir metaforla son veriyorum.
" Adam�n biri bir yolda giderken yolda bir �ukur ;
Senaryo 1. �ukuru g�rmemi�, ve �ukura d��m�� �ok can� yanm�� " BEN�M SU�UM DE��L " demi�.
Senaryo 2. Ayn� yolda ayn� adam �ukuru g�rm�� ama yine de �ukura d��m�� "BEN�M SU�UM DE��L " demi�.
Senaryo 3. Ayn� adam ayn� yolda �ukuru g�rm�� ama yine de �ukura d��m�� " BU BEN�M SU�UM " demi�.
Senaryo 4. Ayn� adam ayn� yolda �ukuru g�rm��, �ukura d��memi�, " �UKURUN YANINDAN GE�M�� ".
Senaryo 5. Ayn� adam ayn� yolun ba��na gelmi� ve durmu�, demi� ki bu yolda �ukur var , ben en iyisi kendime " YEN� B�R YOL "buluyum demi� ve yeni bir yola girmi�.
Makaleyi �zetleyen bu metafor ile herkesin bu s�re�ten ge�erek "yeni bir yol " umudu oldu�unu vurguluyorum.
Psk.U�ur DEM�RBA�
6.4.2012 1 - 10733
|