�in'de ortaya ��kan koronovir�s (corona vir�s�), doktorlar�n �ok yak�ndan bildi�i ve korktu�u bir vir�s familyas�ndan temsil ediyor.
|
|
|
|
|
|
�in'de ortaya ��kan koronovir�s, doktorlar�n �ok yak�ndan bildi�i ve korktu�u bir vir�s ailesini temsil ediyor.
Bunlara koronavir�s ya da corona vir�s� ad� veriliyor.
Bu aileden t�reyen di�er vir�sler aras�nda SARS ve MERS de var. SARS, bula�t��� ki�ilerin y�zde 9'unun, MERS de yakla��k y�zde 35'inin hayat�n� kaybetmesine yol a�t�.
Bu tarz bir vir�s nas�l ortaya ��k�yor? Bu vir�sler neden tehlikeli bir hal alabiliyor?
Bu hastal���n belirtileri neler?
�in'den yay�lan bu koronavir�s t�r�n�n belirtileri herhangi bir grip ya da �st solunum yolu enfeksiyonuna �ok benziyor.
Bunlar aras�nda burun ak�nt�s�, �ks�r�k, bo�az a�r�s� ve zaman zaman da y�ksek ate� yer al�yor.
Bu vir�s ayn� zamanda halsizlik de yap�yor.
Vir�s�n g�r�len ilk belirtisi y�ksek ate�.
Daha sonra kuru �ks�r�k ve yakla��k bir hafta sonra da nefes darl���na yol a��yor.
Bu durumda baz� hastalar�n hastanede tedavi alt�na al�nmas� gerekiyor.
Vir�s�n bula��p bula�mad���n�n tespit edilmesi i�in �rnek al�nmas� ve al�nan �rnekler ile kan �zerinde laboratuarda �e�itli testlerin yap�lmas� gerekiyor.
Bu tehlikeli koronavir�sler nereden geliyor?
SARS, MERS ve son d�nemde ortaya ��kan salg�na neden olan vir�s�n kayna��n�n insanlar de�il, hayvanlar oldu�u d���n�l�yor.
Bir�ok hayvanda tehlikeli vir�sler bulunabiliyor. Ancak bunlar�n insana ge�mesi �ok ender g�r�len bir durum.
Warwick �niversitesi Ya�am Bilgisi Fak�ltesi'nden Prof. Dr. Andrew Easton, "Bir�ok durumda, canl� t�rleri aras�nda engeller vard�r ve vir�s de bu engelleri a�amaz" dedi ve ekledi:
"Ancak, bazen ba����kl�k sisteminizin �ok zay�f olmas� ya da vir�s�n bir �ekilde bu engeli a�mas�n� sa�layacak bir ba�ka �nemli etkenin s�z konusu olmas� halinde bu tarz m�nferit vakalar g�r�lebilir."
Vir�s�n ba�ka bir canl� t�r�ne s��rama s�reci genellikle mutasyona u�ramas�yla ba�l�yor.
Easton, "Girdi�i yeni bedende d�zg�n bir �ekilde b�y�me f�rsat�n� yakalayabilmesi i�in bir �ekilde de�i�ime u�ramas� gerekir" dedi.
Bir koronavir�s t�r�n�n insanlara ge�ti�i bu ender durumlarda i�ler �ok ciddi bir hal alabiliyor.
Ancak bu durum, koronavir�s t�rlerinin tamam�n�n �ok tehlikeli oldu�u anlam�na gelmiyor. Bu vir�s�n daha az zarar veren t�rleriyle insanlar neredeyse her an kar��la��yor.
Bununla birlikte, bir canl� t�r�nden di�erine s��rayabilen vir�sler �zellikle �ld�r�c� bir nitelik ta��yor.
Koronavir�sler neden di�er vir�slere k�yasla daha tehlikeli?
Prof. Dr. Easton, "Bir vir�s, canl� t�rleri aras�nda s��rama yapt���nda, bundan sonra neler yapabilece�ini �nceden tahmin etmek m�mk�n de�il. Ancak, girdi�i yeni t�r�n i�inde kendine �zg� bir ya�am alan� olu�turur ve bu s�recin erken a�amalar�nda etkileri de �ok a��r olur" dedi.
Bu durum, koronavir�s�n hayvanlardan insanlara aniden s��ramas�yla birlikte ba����kl�k sistemimizin de bu t�rle daha �nce hi� m�cadele etmemi� oldu�u i�in �ok zay�f ve bizim de �ok hassas bir halde olmam�zdan kaynaklan�yor.
Grip t�rleri canl�lar aras�nda ge�i� yapt���nda da benzer bir sorun ortaya ��k�yor.
Easton, "Su ku�lar�ndan insanlara ge�en grip salg�n�nda, esas kayg� insanlara s��rad���nda hastal���n �iddetinin �ok y�ksek olmas�" dedi.
Tarihte g�r�len en k�t� grip salg�n� 1918-1919 y�llar�nda oldu ve bunun da ku�lardan kaynakl� oldu�u d���n�l�yor. Bu salg�n s�ras�nda 50 milyon ki�i �ld�.
�u andaki koronavir�s�n bu d�zeyde bir can kayb�na yol a�aca��na dair herhangi bir g�sterge yok. Ancak daha �nce hayvanlardan insanlara ge�erek b�y�k bir salg�na yol a�an vir�slerin g�r�lmesi t�p d�nyas�nda derin kayg�lara yol a�m��t�.
Koronavir�sler h�zl� yay�labilir mi?
Hayvanlardan insanlara ge�en bir vir�s�n insanlardan insanlara ge�me olas�l��� �ok d���k.
Easton, "Burada da vir�s�n a�mas� gereken yeni bir engel, yeni bir s�n�r var" dedi.
Ancak bu durum da h�zl� bir �ekilde de�i�ip, vir�s�n mutasyona u�ramas�yla insandan insana ge�meye ba�layabilir ve bu durumda da i�ler �ok daha ciddi bir hal alabilir.
Easton, koronavir�slerin mutasyona u�rama oranlar�n�n olduk�a y�ksek oldu�una dikkat �ekti.
Vir�s�n daha da de�i�ime u�ramas� halinde, insandan insana ge�ebilir ve bu da yay�lma h�z�n�n ve kapsam�n�n artaca�� anlam�na gelir.
�u anda �in'de bunun ya�and��� g�r�l�yor. Bu nedenle de vir�s�n yay�lma h�z�n� �nleyecek bir dizi �nlem devreye sokuldu.
Ancak bu ge�i�in ne kadar kolay ve h�zl� oldu�u hen�z bilinmiyor.
Easton, "Ba����kl�k sistemi zay�f olan bir sa�l�kl� bir ki�iye ge�mesi durumunda bunun ana nedeni bu ki�inin vir�s�n ya�amas�n� daha elveri�li k�lacak bir durumunun olmas� olabilir. Ancak sa�l�kl� bir ki�i hala bu vir�se kar�� diren� g�sterebilir. Baz� vir�sler, �ok etkili bir �ekilde, baz�lar� ise �ok zay�f bir halde ge�i� yapabilir.
Salg�n ba�lad�ktan sonra neler yap�labilir?
Can s�k�c� olan b�yle bir durumda ilac�n pek fayda etmemesi.
Easton, "Bu durumda ba�ar�l� olan �ok ama �ok az say�da ila� var" dedi.
Ancak elleri y�kamak ya da mendil kullanmak gibi baz� basit �nlemler etkili olabilir.
Easton, "Temel hijyen kurallar�na uymak gerekiyor. Her �eye kar�� koruma sa�lar ve yak�n bir zamanda bu hastal��a kar�� ila� geli�tirilmeyecek olmas�ndan dolay� muhtemelen �u anda elimizdeki tek silah da bu" diye konu�tu.
Al�nabilecek koruma �nlemlerinin d���nda, vir�s� ta��yan ki�ilere uygulanan tedavi y�ntemleri ve yakla��mlar da b�y�k �nem ta��yor.
Easton, "Bir ba�ka �nemli unsur da vir�s� kapan ki�ilerin m�mk�n olan h�zl� �ekilde tespit edilmesi, yard�m edilmesi ve hastal���n yay�lmas�n� �nleyici ad�mlar�n at�lmas�" diye konu�tu.
SARS ve MERS salg�nlar�n�n ortaya ��kmas�n�n ard�ndan bu koronavir�sle m�cadele i�in uluslararas� sistemler olu�turuldu.
T�p d�nyas�, �nceki salg�nlarla m�cadele s�recinde al�nan derslerin bu vir�sle m�cadele kullan�laca��n� umuyor.
26.1.2020 - 42380
|
|